Wstęp

Urazy i zatrucia stanowią jedną z najczęstszych przyczyn zgonów. W 2009 r. liczba interwencji medycznych w zakresie ostrych intoksykacji ksenobiotykami wynosiła >90 tys. w skali kraju.

Toksykologia kliniczna obejmuje trzy działy – leczenia, diagnostyki laboratoryjnej oraz telefonicznej konsultacji toksykologicznej. Leczenie ciężkich postaci ostrych zatruć powinno mieć miejsce w oddziałach toksykologicznych. Ze względu na ich niewielką liczbę (10 w Polsce) w ośrodkach, w których nie ma toksykologii klinicznej ciężkie zatrucia leczy się na oddziałach intensywnej terapii.

Laboratoryjną diagnostykę toksykologiczną prowadzą wyspecjalizowane laboratoria działające najczęściej przy ośrodkach toksykologii. Ponieważ jest to jeden z ważniejszych elementów diagnostyki w ostrych zatruciach, badania wykonywane są w trybie pilnym przez całą dobę.

Zadaniem telefonicznej informacji toksykologicznej jest m.in. udzielanie telekonsultacji fachowemu personelowi ochrony zdrowia na temat ukierunkowania badań laboratoryjnych oraz terapii. Ośrodki informacji toksykologicznej udzielają całodobowo informacji i porad ogółowi społeczeństwa w sytuacji zatrucia lub podejrzenia zatrucia ksenobiotykiem. W każdym ośrodku toksykologii klinicznej można telefonicznie przez całą dobę uzyskać poradę toksykologiczną.

Diagnostyka

Zasady ogólne

Podjęcie odpowiednich działań uzależnione jest od stanu klinicznego, stopnia zaburzeń podstawowych funkcji życiowych (stopień zaburzeń świadomości i oddechu oraz stanu krążenia), rodzaju ksenobiotyku, a także możliwości terapeutycznych oddziału, w którym chory się znajduje.

Wywiad

Istotne jest zebranie dokładnego wywiadu (od chorego lub osób z jego najbliższego otoczenia) dotyczącego zażytego ksenobiotyku, dawki lub ilości oraz czasu, który upłynął od zatrucia, a także okoliczności, w jakich doszło do zatrucia.

Zatrucia substancjami silnie drażniącymi (w tym gazami), żrącymi i ich parami (kwasy, zasady) wymagają konsultacji laryngologicznej. W zatruciach substancjami żrącymi należy zawsze rozważyć badanie endoskopowe przewodu pokarmowego (zatrucia tymi substancjami powinny być leczone na oddziałach chirurgicznych lub laryngologicznych, a zatrucia gazami żrącymi z objawami oparzenia dróg oddechowych – na oddziałach intensywnej terapii). Wskazania do endoskopii warto skonsultować z lekarzem regionalnego ośrodka toksykologicznego.

Badania laboratoryjne

Badania biochemiczne

Zakres badań biochemicznych zależy od stanu pacjenta. Podstawowymi badaniami, które zawsze należy wykonać są: morfologia, stężenie glukozy we krwi, jonogram (sód, potas, wapń całkowity i zjonizowany, magnez), kreatynina, CK (kinaza kreatynowa), ga...