Definicja

Zespoły mielodysplastyczne (MDS – myelodysplastic syndromes) są heterogenną grupą klonalnych chorób nowotworowych układu krwiotwórczego. Charakteryzuje je nieefektywna hematopoeza z cytopeniami obwodowymi (niedokrwistość, małopłytkowość lub granulopenia) i skłonność do transformacji do ostrej białaczki szpikowej, do której dochodzi u ok. ⅓ chorych.

Epidemiologia

Zespoły mielodysplastyczne są jednymi z najczęstszych nowotworów układu krwiotwórczego. Roczną częstość zachorowań szacuje się na 2,1-12,6/100 000. W populacji po 70 r.ż. rośnie ona do 15-50/100 000. Średni wiek zachorowania to 60-75 lat.

Z powodu wydłużania się czasu życia i stosowania z dobrym skutkiem chemioterapii i radioterapii w leczeniu nowotworów liczba nowych zachorowań na MDS w ciągu kilku najbliższych dziesięcioleci z pewnością się zwiększy.

Przyczyny

Pierwotne zespoły mielodysplastyczne

Przyczyny rozwoju zespołów mielodysplastycznych pozostają najczęściej nieustalone. Spośród znanych czynników mogących prowadzić do rozwoju MDS wymienia się najczęściej:

• benzen
• toluen
• ksylen
• herbicydy
• pestycydy
• nawozy sztuczne
• farby do włosów
• metale ciężkie
• związki talu
• pyły zawierające krzemionkę
• dym tytoniowy
• cytostatyki
  • leki alkilujące
  • inhibitory topoizomerazy II
  • analogi puryn
  • pipobroman
  • hydroksykarbamid
• czynniki fizyczne (promieniowanie jonizujące).
  
  

Zespoły mielodysplastyczne opisywano u dzieci z chorobami genetycznymi, takimi jak:

• niedokrwistość Fanconiego
• zespół Blooma
• niedokrwistość Blackfana-Diamonda
• zespół Shwachmana-Diamonda
• zespół Downa.
  
  

Do rozwoju MDS predysponuje też nerwiakowłókniakowatość, dla której charakterystyczny jest brak genu supresorowego guza w niedojrzałych komórkach układu mieloidalnego, co prowadzi do aktywacji białka RAS. Obserwowano ewolucję niedokrwistości aplastycznej i nocnej napadowej hemoglobinurii do MDS i ostrej białaczki szpikowej (AML – acute myelogenous leukemia).

Wtórne zespoły mielodysplastyczne

Występują również MDS wtórne do leczenia innych nowotworów (t-MDS – therapy-related myelodysplastic syndromes).

Etiopatogeneza

Mutacje

Uważa się, że przyczyną rozwoju zespołów mielodysplastycznych są mutacje somatyczne wielopotencjalnej komórki macierzystej, dlatego zaburzenia mogą dotyczyć kilku linii hematopoezy. Obserwowano zaburzenia takie jak:

• punktowe mutacje protoonkogenów
• inaktywacja genów supresorowych
• genetycznie uwarunkowane zaburzenia tworzenia białek pro- i antyapoptotycznych
• skracanie telomerów z następową niestabilnością genomu
• upośledzenie mechanizmów naprawczych uszkodzonych fragmentów kwasów nukleinowych.