Definicja

Afereza terapeutyczna (hemafereza) to procedura polegająca na usunięciu z krwi pełnej wybranego składnika, a następnie zwróceniu pozostałych elementów do krwiobiegu. Metoda służy do:

• pobierania składników krwi dla biorców
• usuwania z krwi składników, które są przyczyną choroby lub jej zaostrzenia.

Rozwój techniki

Techniki aferezy rozwinęły się dzięki wynalezieniu bezpiecznych urządzeń służących do separacji składników krwi. Pierwsze wirówki – separatory, za pomocą których szybko izolowano składniki krwi, powstały w USA ok. 1950 r. W Bostonie dr Edwin Cohn opracował technikę (wirówka Cohna) oddzielania osocza od krwi pełnej oraz metodę ekstrakcji albumin. Inżynier Alan Latham, modernizując tę technikę, opracował tzw. rotor Lathama, który służył do deglicerolizowania krwinek czerwonych w aparacie Haemonetics 10. Zmodernizowany separator Haemonetics Model 30 umożliwił pobieranie płytek metodą przerywanego przepływu i wykonanie zabiegów aferezy leczniczej.

W latach 60. XX w. inżynier IBM George Judson stworzył urządzenie usuwające nadmiar krwinek białych, które wykorzystał u swojego syna chorego na przewlekłą białaczkę szpikową. Dzięki współpracy z National Cancer Institiute (NCI) Judson skonstruował separator pracujący metodą ciągłego przepływu krwi, z metalowym rotorem wielokrotnego użytku, który pobierał białe krwinki, wymieniał osocze i krwinki czerwone.

Kolejnym milowym krokiem w rozwoju technologii aferezy były prace prowadzone w koncernie Fenwal w latach 70. XX w. W urządzeniach pracujących w systemie ciągłego przepływu krwi po raz pierwszy zastosowano bezuszczelkowe systemy wirowania i jednorazowe, sterylne zestawy. Po tych pionierskich konstrukcjach powstawały, zarówno w USA, jak i Europie, nowoczesne separatory komórkowe.

Najważniejsze, ciągle dopracowywane parametry tych urządzeń to:

• jak najmniejsza objętość pozaustrojowa krwi pełnej, co minimalizuje straty krwi i zmniejsza ryzyko zaburzeń hemodynamicznych w układzie krążenia
• możliwość separacji różnych elementów krwi za pomocą jednego aparatu
• możliwość korekty/ingerencji w parametry procedur (np. jej natychmiastowe przerwanie)
• sygnalizowanie sytuacji niebezpiecznych dla pacjenta, np. zakrzepów, powietrza, nieprawidłowego ciśnienia
• wymiary – dąży się do opracowania jak najmniejszych i najlżejszych urządzeń.

Podział

W zależności do składników, które usuwa się z krwi, zabiegi aferezy dzieli się na:

• plazmaferezę (osocze)
• erytrocytaferezę (krwinki czerwone)
• tromboferezę (płytki krwi)
• leukaferezę (krwinki białe)
• zabiegi separacji określonych frakcji krwinek białych
  • limfocytafereza (limfocyty)
  • granulocytafereza (granulocyty)
• aferezę komórek macierzystych.