Wstęp

Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (ŻChZZ) jest trzecią co do częstości chorobą układu krążenia (po chorobie niedokrwiennej serca i udarze niedokrwiennym). Co roku pierwszy jej incydent odnotowuje się u 71-132 na 100 tys. osób, a w populacji po 80 r.ż. – u ok. 500 na 100 tys. Jednym z czynników patogenetycznych są zmiany we krwi. Od 1965 r., kiedy opublikowano pierwszy opis rodzinnej zakrzepicy spowodowanej niedoborem antytrombiny, poznano wiele defektów usposabiających do zakrzepicy. Wykrywa się je u 30-60% pacjentów z pierwszym incydentem zakrzepowo-zatorowym lub rodzinną żylną chorobą zakrzepowo-zatorową.

Patogeneza ŻChZZ jest wieloczynnikowa. Najczęściej choroba rozwija się u pacjentów z trombofilią po ekspozycji na zwykle przemijające czynniki ryzyka. Występowanie wrodzonej trombofilii w populacji kaukaskiej szacuje się na 8%. U 70% tej populacji do 60 r.ż. choroba ta nie daje objawów, dlatego nieuzasadnione jest jej przesiewowe wykrywanie, a indywidualne wskazania do badań w kierunku trombofilii są wciąż dyskutowane. Innym nierozstrzygniętym jeszcze zagadnieniem jest ocena zagrożenia nawrotami po przebyciu ŻChZZ u chorych z wrodzoną trombofilią, bo od niej zależy czas trwania wtórnej profilaktyki przeciwzakrzepowej.

Definicja

Trombofilia to genetycznie uwarunkowana lub nabyta skłonność do zakrzepicy żylnej, rzadko tętniczej, spowodowana nieprawidłowościami hematologicznymi.

Epidemiologia

Trombofilia wrodzona

Częstość występowania wrodzonej trombofilii wykazuje duże różnice etniczne i geograficzne (tab. 1). W populacji kaukaskiej, w tym w Polsce, ocenia się ją na ok. 8% (wszystkie przyczyny). Ryzyko zakrzepicy związanej z trombofilią znacznie rośnie z wiekiem. Nawroty zakrzepicy związanej z trombofilią stwierdza się częściej u mężczyzn niż u kobiet (ryzyko względne 1,6).

Rozpowszechnienie genetycznych czynników ryzyka ŻChZZ

W populacji kaukaskiej do najczęstszych przyczyn należą czynnik V Leiden i polimorfizm G20210A genu protrombiny, w populacji czarno- i żółtoskórej występują one bardzo rzadko (<0,1%). U blisko 15% chorych z zakrzepicą żylną stwierdza się co najmniej 2 przyczyny wrodzonej trombofilii.

Czynnik V Leiden

U osób rasy białej najczęstszą przyczyną (3-15%) wrodzonej trombofilii jest polimorfizm G1691A genu czynnika V (Arg506Glu) – czynnik V Leiden. W Europie czynnik V Leiden występuje szczególnie często (do 15% populacji) w południowej Szwecji, w Niemczech i na Cyprze.

Polimorfizm G20210A genu protrombiny

Następną co do częstości występowania przyczyną trombofilii u osób rasy białej jest polimorfizm G20210A genu protrombiny (3% w Europie Południowej, 1,7% w Europie Północnej).