Definicja

Hemostaza to element systemu zapewniającego równowagę wewnętrzną w organizmie. Obejmuje ona procesy fizjologiczne, które powinny prowadzić do:

• utrzymania krwi w łożysku naczyniowym w stanie płynnym
• zachowania ciągłości śródbłonka naczyń
• hamowania krwawienia w miejscu uszkodzenia ściany naczyniowej.

Etapy krzepnięcia i fibrynolizy

W procesie samoistnego tamowania krwawienia wyróżnia się następujące etapy:

• skurcz uszkodzonych naczyń
• tworzenie czopa hemostatycznego złożonego z płytek krwi (faza hemostazy pierwotnej) w miejscu uszkodzenia ściany naczynia
• wzmocnienie czopa płytkowego przez sieć fibryny w wyniku aktywacji krzepnięcia krwi (hemostaza wtórna); proces ten regulują inhibitory krzepnięcia zapobiegające narastaniu czopa hemostatycznego poza miejscem urazu oraz powstawaniu zakrzepów
• przywrócenie pełnej drożności uszkodzonego naczynia; na tym etapie dochodzi do rozpuszczenia złogów fibryny przez plazminę i usunięcia elementów czopa przez komórki żerne.

Elementy hemostazy

W hemostazie uczestniczą:

• płytki krwi
• układ krzepnięcia
• układ fibrynolizy
• ściany naczyń krwionośnych.

Płytki krwi

Płytki krwi powstają z fragmentów cytoplazmy megakariocytów. Prawidłowa ich liczba wynosi 150-400 000/mm³. Około 30% płytek znajduje się w śledzionie, pozostając w równowadze z płytkami krwi krążącej. Płytki żyją 8-12 dni, a później są usuwane z krwiobiegu przez układ siateczkowo-środbłonkowy śledziony, wątroby i szpiku kostnego.

Budowa

Płytki krwi (ryc. 1) to bezjądrowe komórki o kształcie dysku i średnicy około 2-4 μm. Błona zewnętrzna płytek jest zbudowana z podwójnej warstwy fosfolipidów. Otacza ją tzw. glikokaliks, w którym znajdują się glikoproteiny, będące receptorami dla czynników aktywujących i hamujących funkcję płytek oraz enzymy odpowiadające za transport jonów. Z błoną komórkową łączy się system kanalików, przez które uwalniane są substancje zawarte w ziarnistościach α oraz ziarnistościach gęstych δ (tab. 1). Pod błoną znajduje się układ kurczliwych mikrowłókienek, zbudowanych głównie z aktyny. Kanaliki wraz z włókienkami tworzą cytoszkielet płytki, który umożliwia zachowanie jej kształtu. Wewnątrz płytek krwi znajdują się również:

• lizosomy
• mitochondria
• peroksysomy
• ziarna glikogenu.

Funkcje

Płytki uczestniczą w:

• tworzeniu czopa płytkowego w miejscu uszkodzenia ściany naczyniowej (hemostaza pierwotna)
• procesach krzepnięcia krwi (hemostaza wtórna).

Płytki w hemostazie pierwotnej

Wyróżnia się trzy etapy hemostazy pierwotnej: