Wstęp

W ostatnich latach dokonał się istotny postęp w zakresie diagnostyki i leczenia nowotworów układu krwiotwórczego, ale mimo rozwoju wysokospecjalistycznych metod terapeutycznych wielu chorych nie udaje się uratować. Kiedy wkraczają w schyłkowy okres choroby, niezbędna staje się wielodyscyplinarna, wszechstronna opieka ukierunkowana na zaspokojenie potrzeb somatycznych, psychospołecznych i duchowych w najszerszym wymiarze – opieka paliatywna i jej aspekt terminalny.

Okres terminalny choroby nowotworowej to czas, kiedy zostaje zakończone leczenie przyczynowe, a długość przeżycia szacuje się na tygodnie lub miesiące. Priorytetem i moralnym imperatywem kategorycznym staje się wówczas łagodzenie cierpienia chorego i poprawa jakości jego funkcjonowania. Nadrzędną zasadą postępowania terapeutycznego jest zmniejszenie dolegliwości przy jak najmniejszym ryzyku powikłań. Mimo niekorzystnego rokowania zawsze należy dążyć do rozpoznania złożonych często przyczyn uciążliwych dolegliwości i wdrożenia leczenia objawowego. Uzasadnione są tylko metody, których zastosowanie daje realną nadzieję na ulgę w cierpieniu i poprawę jakości życia.

Dolegliwości somatyczne

Do najczęstszych dolegliwości somatycznych w schyłkowym okresie choroby należą:

• ból
• duszność
• panika oddechowa
• głośne oddychanie i rzężenia umierającego
• nieprawidłowe tory oddechowe
• kacheksja
• anoreksja
• astenia
• zapalenia błony śluzowej jamy ustnej
• kserostomia
• nudności
• wymioty
• zaparcia
• niedrożność jelit
• biegunka
• czkawka.

Ból

Ból jest złożonym subiektywnym uczuciem, na który składają się komponenty fizyczne i psychiczne. Międzynarodowe Stowarzyszenie Badania Bólu definiuje go jako nieprzyjemne doznanie czuciowe i emocjonalne skojarzone z istniejącym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanki.

Według danych Polskiej Unii Onkologii ponad 75% chorych z zaawansowanym nowotworem ma dolegliwości bólowe. W większości przypadków ból jest jednym z wielu objawów. W opiece paliatywnej leczenie bólu należy postrzegać jako proces obejmujący fizyczny, psychiczny, społeczny i duchowy wymiar cierpienia.

Przyczyny

Do organicznych przyczyn bólu w przebiegu choroby nowotworowej należą:

• bezpośrednie naciekanie tkanek przez masę nowotworową
• ogniska przerzutowe
  • rozrost nowotworu w narządach miąższowych napinający ich torebkę
  • naciekanie włókien nerwowych
  • naciekanie splotów nerwowych
  • naciekanie struktur kostnych
  • naciekanie błon surowiczych (opłucnej, otrzewnej, tkanek miękkich)
• następstwa leczenia
  • chirurgicznego
  • radioterapii
  • chemioterapii
• współistniejące stany patologiczne.