Wstęp

W leczeniu nowotworów układu krwiotwórczego stosuje się cztery podstawowe metody:

• chemioterapię
• immunoterapię
• radioterapię
• leczenie chirurgiczne.

Chemioterapia

Chemioterapia polega na leczeniu farmakologicznym chorób nowotworowych. Jej początki sięgają I wojny światowej, kiedy stwierdzono, że u ludzi narażonych na działanie gazu musztardowego (chlormetyna, środek alkilujący) występuje głęboka leukopenia. W latach 40. XX wieku rozpoczęto stosowanie chlormetyny. Lek podano dożylnie choremu na chłoniaka Hodgkina, uzyskując znaczną, choć krótkotrwałą poprawę. Kolejnym sukcesem było uzyskanie remisji u dzieci chorych na ostrą białaczkę limfoblastyczną po zastosowaniu leczenia antagonistą kwasu foliowego (aminopteryną – obecnie niestosowaną).

Przez kolejnych sześćdziesiąt lat wprowadzono do leczenia ponad sto leków przeciwnowotworowych; poznano mechanizm ich działania i profil bezpieczeństwa. Opracowano także zasady terapii skojarzonej i wyjaśniono mechanizmy lekooporności. Najnowszym osiągnięciem jest poznanie molekularnych mechanizmów rozwoju niektórych nowotworów układu krwiotwórczego i opracowanie tzw. terapii celowanych.

Działanie większości leków przeciwnowotworowych jest ściśle związane z fazami cyklu podziału komórki.

Podział komórki

W cyklu podziału komórki wyróżnia się cztery, następujące po sobie fazy:

• faza G₁: rozpoczyna się po zadziałaniu sygnału inicjującego podział; w tej fazie zachodzi intensywna synteza białek, a komórka powiększa się. Faza trwa 18-30 h
• faza S: następuje wraz z rozpoczęciem syntezy DNA, a kończy się, gdy wszystkie chromosomy są zreplikowane; czas jej trwania to 18-20 h
• faza G₂: to faza spoczynkowa, rozpoczynająca się z chwilą zakończenia syntezy DNA, a kończąca w chwili rozpoczęcia mitozy; trwa ona 2-10 h
• faza M: to faza mitozy, w której powstają dwie nowe komórki; ta faza trwa 30-60 min.
  
  

Wyróżnia się również fazę G_0, kiedy komórki są w stanie spoczynku lub starzeją się.

Podział leków

Podział leków przeciwnowotworowych, dokonany w zależności od ich działania na komórki znajdujące się w poszczególnych fazach podziału, przedstawiono w tab. 1. Z uwagi na zdolność niszczenia komórek znajdujących się w poszczególnych fazach leki przeciwnowotworowe dzieli się na:

• fazowo nieswoiste
• fazowo swoiste.
  
  

Nieliczne leki działają na komórki w fazie spoczynkowej.

Leki fazowo nieswoiste

Leki fazowo nieswoiste niszczą komórki znajdujące się we wszystkich fazach podziału. Cechują się one farmakokinetyką liniową, co oznacza, że zwiększenie dawki leku powoduje wzrost odsetka niszczonych komórek.