Hiponatremia
Andrzej Więcek, Teresa Nieszporek
Wstęp
Zawartość wody w organizmie wynosi 60% masy ciała u mężczyzn i 50% u kobiet. Dwie trzecie całkowitej wody ustroju znajduje się w przestrzeni wewnątrzkomórkowej, a pozostała jedna trzecia w zewnątrzkomórkowej. Homeostaza wodna zależy od dostępności wody, pragnienia, regulacji wydalania wody i elektrolitów przez nerki, pozanerkowej utraty wody i elektrolitów oraz wytwarzania hormonu antydiuretycznego (ADH) w odpowiedzi na zmiany osmolalności osocza. Zaburzeniom homeostazy wodnej towarzyszą zmiany osmolalności osocza. Są one zwykle wynikiem zmian stężenia sodu w osoczu, ponieważ jest on najbardziej aktywnym osmotycznie elektrolitem w przestrzeni pozakomórkowej. Pomimo zmiennej podaży sodu i wody w pożywieniu stężenie sodu w osoczu pozostaje w bardzo wąskich granicach 135-145 mmol/l.
Definicja
Hiponatremię rozpoznaje się, gdy stężenie sodu w osoczu jest <135 mmol/l. Może być ona spowodowana zatrzymaniem wody (płynów bezelektrolitowych) w ustroju lub zwiększoną utratą sodu bez równoczesnej utraty wody z organizmu. W patomechanizmie hiponatremii istotną rolę odgrywają nerki. Wydalanie wody zależy od objętości wody przesączanej w kłębuszkach nerkowych oraz od zdolności do rozcieńczania i zagęszczania moczu w cewkach nerkowych, zależnej od ADH i leków moczopędnych.
Epidemiologia
Hiponatremia jest najczęstszym zaburzeniem elektrolitowym u chorych hospitalizowanych. Częstość jej występowania zależy od nastawienia lekarza na oznaczanie natremii i częstości jej badania, jakości opieki zdrowotnej oraz populacji chorych. U chorych hospitalizowanych natremia jest z reguły o 5-6 mmol/l niższa niż u osób zdrowych. Hiponatremię obserwuje się u 1-2,5% dorosłych przebywających na oddziałach wewnętrznych, chirurgicznych, ginekologicznych i psychiatrycznych. Znacznie częściej rozpoznaje się ją w chwili przyjęcia do szpitala, w okresie pooperacyjnym, u chorych na AIDS oraz u pacjentów oddziałów intensywnej terapii, u których jej częstość występowania dochodzi do 30%. Na hiponatremię częściej narażone są kobiety oraz osoby w podeszłym wieku: zaburzenie to stwierdzono u 25% osób w podeszłym wieku przyjmowanych do ośrodków rehabilitacyjnych. W grupie ryzyka są też uczestnicy biegów długodystansowych.
Patofizjologia
Osmolalność (całkowita liczba cząsteczek w 1 kg roztworu) wszystkich płynów ustrojowych podlega ścisłej regulacji i jest utrzymywana (dzięki zmiennej ilości przyjmowanej i wydalanej wody) w wąskich granicach (285-295 mOsm/kg H2O). Błony komórkowe ...