Wstęp

Z powodu coraz większej zapadalności, przeżywalności oraz wykrywalności przewlekłej choroby nerek (PChN) rośnie liczba pacjentów leczonych nerkozastępczo. Według danych szacunkowych, na przewlekłą chorobę nerek choruje co szósty Polak. Brak rozpoznania uniemożliwia wdrożenie szeroko rozumianych działań nefroprotekcyjnych i zapobieganie progresji choroby. Ponieważ badania przesiewowe w populacji ogólnej wydają się niemożliwe, należy nimi objąć grupy ryzyka. Jest to ważne m.in. z powodu większego narażenia chorych z PChN na choroby układu krążenia i zgon z tego powodu.

Zasady wykonywania badań

Wskazania

Czynniki ryzyka rozwoju przewlekłej choroby nerek wymieniane w zaleceniach amerykańskich NKF i K/DOQI oraz europejskich KDIGO przedstawia tabela 1.

Badań w kierunku przewlekłej choroby nerek wymagają pacjenci:

• z cukrzycą
• z chorobami sercowo-naczyniowymi
• z nadciśnieniem tętniczym
• z przewlekłą chorobą nerek rozpoznaną w najbliższej rodzinie
• w podeszłym wieku
• zakażeni HCV lub HIV
• z chorobami nowotworowymi
• leczeni lekami nefrotoksycznymi.

Zaleca się przeprowadzenie badań w kierunku przewlekłej choroby nerek także u pacjentów z zespołem metabolicznym, otyłych, z hiperlipidemią oraz uzależnionych od tytoniu.

Częstość wykonywania badań

U osób z grupy ryzyka badania w kierunku przewlekłej choroby nerek wykonuje się co najmniej raz w roku. Powtarza się je, kiedy pojawią się nowe czynniki ryzyka bądź oznaki progresji choroby. Badania laboratoryjne, będące podstawą rozpoznania PChN, jeżeli ich wyniki były nieprawidłowe, przeprowadza się powtórnie po 3 miesiącach. U zdrowych osób spoza grupy ryzyka badania w kierunku PChN wykonuje się przynajmniej 3 razy w życiu: w okresie pokwitania – około 14 r.ż., w wieku dojrzałym – około 40 r.ż. oraz w wieku podeszłym, czyli po 65 r.ż.

Badania w kierunku PChN

Podstawowe badania w kierunku przewlekłej niewydolności nerek (tab. 2) to:

• ogólne badanie moczu
• test na albuminurię bądź oznaczenie stosunku stężenia albuminy do kreatyniny w moczu wraz z oznaczeniem stężenia kreatyniny w surowicy i oszacowanie na tej podstawie współczynnika filtracji kłębuszkowej (GFR)
• USG jamy brzusznej z oceną nerek.

GFR oblicza się najczęściej ze stosowanego od lat 70 XX w. wzoru Cockcrofta-Gaulta albo ze wzoru MDRD. Wzór Cockcrofta-Gaulta pozwala oszacować GFR w początkowych stadiach przewlekłej choroby nerek, natomiast w zaawansowanym stadiach bardziej przydatny jest MDRD. W pewnych sytuacjach klinicznych, takich jak niedożywienie, mała masa mięśniowa, brak kończyn (np. po amputacji), GFR oznacza się dokładniejszymi metodami, np. wylicza klirens kreatyniny z dobowej zbiórki moczu lub z użyciem izotopu jodu.