Wstęp

Kwasica metaboliczna to zaburzenie, w którym w organizmie wzrasta zawartość nielotnych kwasów. Jest ona skutkiem nadmiaru protonów lub utraty zasad. Następstwem tych procesów jest niedobór zasad w głównych buforach pozakomórkowych oraz obniżenie pH krwi, gdy brak jest możliwości pełnego zbuforowania. W rozpoznaniu kwasicy metabolicznej duże znaczenie ma obliczenie luki anionowej, czyli różnicy między stężeniem głównych kationów (Na⁺) oraz anionów (Cl^– i HCO₃^–) w surowicy.

Definicja

Kwasica metaboliczna jest zaburzeniem równowagi kwasowo-zasadowej, charakteryzującym się pierwotnym nadmiarem kwasów lub niedoborem zasad (HCO₃^–). Prawie zawsze towarzyszy jej kompensacja oddechowa z obniżeniem ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla (PaCO₂).

Epidemiologia

Kwasica metaboliczna jest zespołem objawów mogących być następstwem wielu chorób. Częstość występowania i powikłań oraz śmiertelność zależą od choroby podstawowej i sposobu jej leczenia.

Postacie kliniczne kwasic metabolicznych

Kwasice ze zwiększoną luką anionową

Kwasica mleczanowa

Jest spowodowana wzrostem stężenia mleczanów w surowicy >2 mmol/l. Przyczyny kwasicy mleczanowej typu A i B przedstawiono w tabeli 1.

Kwasica typu A rozwija się wskutek bezwzględnego lub względnego niedoboru tlenu, a kwasica typu B w warunkach prawidłowej podaży tlenu w tkankach.

Leczenie

W leczeniu kwasicy mleczanowej powinno się przede wszystkim usunąć przyczynę wzrostu stężenia mleczanów w płynach ustrojowych.

W kwasicy typu A należy poprawić ukrwienie i utlenowanie tkanek poprzez nawodnienie, tlenoterapię (w razie konieczności zastosowanie wentylacji mechanicznej płuc), podanie leków działających inotropowo dodatnio na serce, np. katecholamin, oraz odstawienie leków o działaniu obkurczającym naczynia.

Kwasicę towarzyszącą hiperglikemii powinno się leczyć tak jak kwasicę ketonową.

W ciężkiej kwasicy mleczanowej, gdy pH wynosi <7,15, zaleca się parenteralne stosowanie wodorowęglanów. Leczenie to zwiększa jednak ryzyko pogorszenia czynności serca oraz nasilenia kwasicy (jony wodorowęglowodanowe stymulują fosfofruktokinazę i nasilają tworzenie mleczanów). Dlatego też nie należy wyrównywać pH ani stężenia HCO₃^– do wartości prawidłowych, a tylko do pH 7,2 i do stężenia HCO₃^– 12 mmol/l. Działaniem niepożądanym wodorowęglanów podawanych w dużych dawkach są: hiperwolemia, wzrost ciśnienia tętniczego i hipernatremia.

Jeżeli pH jest niższe niż 7,0, postępowaniem ratującym życie jest hemodializa (przy tak niskim pH wątroba traci zdolność metabolizowania mleczanów).