Wielotorbielowate zwyrodnienie nerek

Wielotorbielowate zwyrodnienie nerek jest chorobą charakteryzującą się obecnością w korze i w rdzeniu obu nerek licznych torbieli o zróżnicowanej wielkości. Prowadzą one do ich powiększenia i deformacji. U większości chorych dochodzi do rozwoju schyłkowej niewydolności nerek. Stanowią oni prawie 10% wszystkich dializowanych. Wyróżnia się trzy postacie wielotorbielowatego zwyrodnienia nerek:

• autosomalną dominującą
• autosomalną recesywną
• nabytą.

Postać dziedziczona autosomalnie dominująco

Jest to choroba o podłożu genetycznym, w 85-95% przypadków wywołana przez nieprawidłowy gen PKD1 zlokalizowany na krótkim ramieniu 16 chromosomu, a w 15% przypadków za jej rozwój odpowiedzialne są mutacje genu PKD2 zlokalizowanego na chromosomie 4. W przypadku mutacji obu tych genów przebieg choroby jest cięższy. Autosomalna dominująca postać wielotorbielowatego zwyrodnienia nerek występuje z częstością raz na 400-1000 żywych urodzeń, podobnie często u mężczyzn i u kobiet. W większości przypadków do 3-4 dekady życia nie daje objawów. Rzadko torbiele stwierdza się u płodów i noworodków.

Niewystępowanie zmian u krewnych około 40% chorych wskazuje na potencjalną rolę mutacji lub czynników środowiskowych.

Etiologia

Polimorfizm genu PKD1 prowadzi prawdopodobnie do zmian w strukturze błony podstawnej cewek nerkowych oraz okołocewkowej macierzy pozakomórkowej. Pod wpływem inhibitorów metaloproteinaz macierzy obniża się aktywność tych enzymów, a na skutek zmian w genie dochodzi do produkcji pozakomórkowej glikoproteiny, która wpływa na aktywność transporterów jonowych w błonach komórkowych. Pobudzone do proliferacji komórki cewek mnożą się, tworząc początkowo wypustki w świetle cewek. Następnie odłączają się od nich, jeszcze później tracą elementy strukturalne (rąbek szczoteczkowy). W dalszym etapie następuje wydzielanie czynników parakrynnie pobudzających sąsiednie komórki do rozrostu, co powoduje zamykanie torbieli i wydzielanie płynu do jej światła. Odczyn zapalny ze strony makrofagów i monocytów oraz fibroblastów powoduje włóknienie i niszczenie miąższu wokół powstałej torbieli. Nowe badania wskazują na istotną rolę wewnątrzkomórkowego cAMP w proliferacji i przezbłonowym transporcie płynów.

Obraz kliniczny

Torbiele w przebiegu autosomalnie dominującego wielotorbielowatego zwyrodnienia nerek pojawiają się przeważnie w 3-4 dekadzie życia (rzadko u dzieci). Duże znaczenie ma wywiad rodzinny.

Do typowych objawów klinicznych autosomalnie dominującej postaci wielotorbielowatego zwyrodnienia nerek należą bóle brzucha i w okolicy lędźwiowej o zmiennym natężeniu (na skutek rozciągnięcia torbieli lub ucisku na sąsiednie narządy). Ostry ból b...