Wstęp

Sposób odżywiania ma istotne znaczenie w profilaktyce i leczeniu chorób nerek, w tym przewlekłej choroby nerek (PChN). Dawniej stosowano restrykcyjną dietę ziemniaczaną w celu łagodzenia objawów schyłkowej niewydolności nerek. Prawidłowa dieta zmniejsza ryzyko rozwoju PChN, zapobiega powikłaniom, a także spowalnia progresję choroby. Nie bez znaczenia jest wpływ diety na ryzyko sercowo-naczyniowe, stanowiące główną przyczynę zgonów chorych z PChN. Przewlekła choroba nerek jest czynnikiem rozwoju niedożywienia, które pogarsza rokowanie w schyłkowej niewydolności nerek.

Mimo wieloletniego doświadczenia w leczeniu dietetycznym chorych z PChN nie przeprowadzono wystarczająco wielu badań naukowych, dlatego aktualne rekomendacje nie mają wysokiej wiarygodności (klasy A i B). Wytyczne ESPEN i K/DOQI są bardziej zaleceniami niż standardami. Wytyczono jednak cele prawidłowego żywienia pacjentów z PChN: zapobieganie niedożywieniu, spowolnienie progresji PChN, zapobieganie powikłaniom, w tym ze strony układu krążenia.

Zaburzenia metaboliczne u chorych z PChN

Metabolizm węglowodanów

Zaburzenia gospodarki węglowodanowej w PChN wynikają z insulinooporności i hiperinsulinemii. Oba zjawiska nasilają się wraz z utratą czynnego miąższu nerkowego i ujawniają się w 3 stadium PChN. Insulinooporność i hiperinsulinemia wynikają m.in. z upośledzenia degradacji insuliny przez nerki, oporności receptorów tkanek obwodowych na insulinę oraz ze wzrostu stężenia hormonów antagonistycznych wobec insuliny (np. glukagonu). Mimo to węglowodany powinny być głównym źródłem energii dla chorych z PChN. Dotyczy to szczególnie węglowodanów złożonych, gdyż cukry proste sprzyjają hipertriglicerydemii. Zaobserwowano korzystny wpływ ograniczenia białka w diecie na insulinooporność w PChN.

Metabolizm lipidów

Dyslipidemia występuje u około 40% chorych z PChN. Przebiega zazwyczaj pod postacią hipertriglicerydemii i obniżonego stężenia lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL). Zaburzenia te wynikają m.in. ze zmniejszonej aktywności enzymów zaangażowanych w metabolizm i transport lipidów (lipazy, LCAT). U chorych na PChN z dyslipidemią zalecenia dietetyczne są zbliżone do zaleceń dla osób zdrowych, tłuszcze nie powinny przekraczać 30% całkowitej wartości kalorycznej diety, a spożycie cholesterolu – 200 mg/24 h. Wskazany jest również odpowiedni udział wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w ogólnym spożyciu tłuszczów.

Metabolizm białka

Zaburzenia gospodarki białkowej występują w zaawansowanym stadium PChN i charakteryzują się ujemnym bilansem białkowym, gromadzeniem produktów przemiany azotowej oraz zmianami składu aminokwasów w tkankach i płynach ustrojowych. Zalecana ilość bia...