Wstęp

Zaburzenia endokrynne są częste w przebiegu przewlekłej choroby nerek. Nerki odgrywają istotną rolę w metabolizmie i wydalaniu wielu hormonów. Ich niewydolność zaburza te procesy. Nagromadzenie toksyn mocznicowych ma poza tym bezpośredni wpływ na wydzielanie, aktywność i degradację wielu hormonów. Nerki są wreszcie ważnym narządem endokrynnym, produkującym i wydzielającym erytropoetynę, 1,25-OH₂-cholekalcyferol i prostaglandyny. Zaburzenia endokrynne pogłębiają się wraz z postępem przewlekłej choroby nerek, a w ich schyłkowej niewydolności osiągają największe nasilenie.

Dializoterapia poprawia ten stan, ale większość zaburzeń hormonalnych daje się opanować dopiero po przeszczepieniu nerki. Omawiamy tu pokrótce najistotniejsze zaburzenia endokrynne w przewlekłej chorobie nerek. Zaburzenia wynikające z niedoboru hormonów wytwarzanych w nerkach opisano w odrębnych rozdziałach.

Hormony tarczycy

Epidemiologia zaburzeń

Stężenia hormonów tarczycy – tyreotropiny (TSH), trijodotyroniny (T3), tyroksyny (T4) i ich niezwiązanych frakcji (fT3, fT4) – są w przewlekłej chorobie nerek zwykle prawidłowe. Znamiennie częściej niż w populacji ogólnej obserwuje się jednak obniżenie stężenia T3 i fT3 poniżej dolnej granicy normy, najprawdopodobniej wskutek upośledzenia konwersji T4 do T3. Według niektórych opracowań obniżone stężenie fT3 stwierdza się u 25% pacjentów z zaawansowaną przewlekłą chorobą nerek. Obserwuje się też zaburzenia dobowego rytmu wydzielania TSH oraz wzrost stężenia jodu w surowicy, przede wszystkim wskutek upośledzonego jego wydalania.

Obraz kliniczny

U pacjentów z niskim stężeniem T3 i fT3 nie obserwuje się z reguły objawów hipotyreozy, być może z powodu zwiększenia ekspresji receptorów dla fT3. Nawet u 40% pacjentów z przewlekłą chorobą nerek stwierdza się natomiast powiększenie gruczołu tarczowego (wole), choć dotychczas nie wyjaśniono przyczyn tego zjawiska.

Diagnostyka i leczenie

Objawy kliniczne hipotyreozy są podobne do objawów przewlekłej choroby nerek, trudno ją więc rozpoznać na podstawie obrazu klinicznego. W diagnostyce zaburzeń endokrynnych związanych z gruczołem tarczowym konieczne jest oznaczenie hormonów tarczycowych. Leczenie nie różni się istotnie od stosowanego u osób z prawidłową funkcją nerek.

Powikłania i rokowanie

Obniżenie stężenia T3 i fT3 jest niezależnym czynnikiem ryzyka zgonu. U kobiet z przewlekłą chorobą nerek większe jest ryzyko guzków tarczycy i raka tarczycy.

Hormon wzrostu

Epidemiologia zaburzeń

U osób z przewlekłą chorobą nerek stężenie hormonu wzrostu (GH – growth hormone) często oscyluje wokół górnej granicy wartości prawidłowych. Najważniejszą przyczyną jest upośledzona degradacja GH przez niewydolne nerki. Są też liczne doniesienia ś...