Wstęp

Polska już od lat 60. ubiegłego stulecia zalicza się do krajów starych demograficznie. W 2006 r. odsetek osób po 60 r.ż. szacowano na 17, 6% (6, 7 mln), a po 65 r.ż. na 13, 5% (5, 1 mln). Przewiduje się, że w najbliższych latach nastąpi gwałtowne przyspieszenie procesu starzenia się polskiej populacji. W 2030 r. będzie tu żyć 8, 5 mln ludzi po 65 r.ż. (23, 8% populacji ogólnej). Jest to z pewnością efekt ogólnego postępu cywilizacyjnego, poprawy warunków pracy i życia oraz rozwoju medycyny. Niemałą zasługę należy przypisać rozwojowi nefrologii i powszechnemu dostępowi do leczenia nerkozastępczego.

Od wczesnej dorosłości ludzie narażeni są na skrycie postępujące i coraz liczniejsze choroby przewlekłe, jak miażdżyca, choroby zwyrodnieniowe, osteoporoza, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i otępienie. Często nakładają się one na proces fizjologicznego starzenia. Zmiany związane z wiekiem prowadzą do postępującego, najczęściej skokowego nieodwracalnego zmniejszania się zasobów tkankowo-narządowych organizmu i utajonych lub jawnych ograniczeń czynności narządów. Deficyty funkcjonalne przejawiają się nie tylko w zajętych procesem chorobowym narządach, ale przekładają się na funkcjonowanie całego ludzkiego organizmu w sferze fizycznej, psychicznej i społecznej.

Genetyczne uwarunkowania starzenia nerek

Starzenie się człowieka zdeterminowane jest genetycznie, ale zależy też od czynników środowiskowych i chorób. Dobrze poznano zmiany w strukturze i funkcji nerek związane ze starzeniem u zwierząt doświadczalnych. U ludzi w podeszłym wieku udokumentowano upośledzenie wielu funkcji nerek.

Analizując ostrożnie wyniki badań eksperymentalnych można stwierdzić, że proces starzenia zależy też od płci. Androgeny przyspieszają go, natomiast estrogeny działają protekcyjnie.

Ważnym elementem jest liczba nefronów, uwarunkowana w pewnym stopniu genetycznie. Zmniejszenie liczby nefronów o 30% przyspiesza przerost kłębuszków, wywołuje hiperfiltrację i  nadciśnienie, a ich konsekwencją jest szkliwienie kłębuszków nerkowych.

Kluczową rolę w starzeniu zwierząt doświadczalnych ma gen SMP30. Odpowiedzialny jest za produkcję białka SMP30 (senescence marker protein 30) występującego w wątrobie i cewkach proksymalnych. Jego ekspresja z wiekiem się zmniejsza. Myszy pozbawione tego genu wykazują przyspieszone objawy starzenia cewek proksymalnych.

Interesujące są również związki procesów starzenia z nowo odkrytym genem klotho, wykazującym wysoką ekspresję w nerkach. Ma on niewątpliwy związek z gospodarką wapniowo-fosforanową, syntezą aktywnej postaci witaminy D3 oraz układem renina-angioten...