Wstęp

Najważniejszym nowotworem nerki pod względem epidemiologicznym i klinicznym jest rak nerkowokomórkowy (RCC – renal cell carcinoma). Dobrze rokuje tylko wykryty we wczesnych stadiach i leczony nefrektomią radykalną bądź oszczędzającą. Postacie zaawansowane charakteryzuje wybitna oporność na polichemioterapię. Dokładne poznanie patogenezy raka nerki umożliwiło jednak ostatnio opracowanie nowych celowanych metod leczenia, które pozwalają na spowolnienie tempa rozwoju choroby u znacznego odsetka pacjentów, również z przerzutami.

Drugim co do częstości nowotworem nerek jest rak z komórek nabłonka przejściowego dróg moczowych (TCC – transitional cell carcinoma). Rzadsze są inne nowotwory nerek, złośliwe i niezłośliwe, które mogą być składową genetycznie uwarunkowanych zespołów chorobowych, takich jak stwardnienie guzowate (tuberous sclerosis) i choroba von Hippla-Lindaua. Z nowotworów niezłośliwych na szczególną uwagę zasługuje angiomyolipoma.

Rak nerkowokomórkowy

Definicja

Złośliwy rozrost komórek wywodzących się z nabłonka cewek proksymalnych (najczęściej) lub innych odcinków nefronu.

Epidemiologia

Rak nerkowokomórkowy stanowi ok. 3% wszystkich nowotworów złośliwych i ponad 80% pierwotnych nowotworów nerek (wyjątkiem są pacjenci z endemiczną nefropatią bałkańską). Jest dziesiąty na liście najczęstszych nowotworów u mężczyzn. Zapadalność na raka nerkowokomórkowego szacuje się na 2,5/100 000 u kobiet i 4,5/100 000 u mężczyzn, co oznacza, że w Europie rozpoznaje się ok. 40 000 nowych przypadków rocznie, a ok. 20 000 osób na tę chorobę umiera.

Częstość występowania nowotworu rośnie o ok. 2% rocznie, na co może mieć wpływ coraz większa dostępność nieinwazyjnych badań obrazowych nerek i jamy brzusznej. Ocenia się, że ok. 1/3 wszystkich przypadków raka nerkowokomórkowego rozpoznaje się przy okazji badania USG wykonywanego z innych wskazań, bez podejrzenia choroby nowotworowej, coraz mniejsza jest więc przeciętna wielkość guza w chwili rozpoznania. Szczyt wykrywalności przypada na 7 dekadę życia.

Patogeneza

Klasyczne czynniki ryzyka

Najważniejszymi czynnikami ryzyka rozwoju raka nerkowokomórkowego są: palenie papierosów, narażenie zawodowe na substancje chemiczne (zwłaszcza kadm, benzynę i inne produkty ropopochodne oraz azbest), otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, ekspozycja na leki cytotoksyczne i nefrotoksyczne (bardziej ścisły jest związek NLPZ z występowaniem raka z komórek nabłonka przejściowego dróg moczowych).

Za stan szczególnie predysponujący do rozwoju raka nerkowokomórkowego uważa się nabyte torbiele nerek marskich u chorych leczonych nerkozastępczo.