Zaburzenia rytmu serca wymagające pilnej interwencji
Zbigniew Krenc
W wyniku rozwoju kardiochirurgii dziecięcej i kardiologii interwencyjnej przybyło dzieci z zaburzeniami rytmu serca będącymi następstwem ingerencji medycznej i zagrażającymi nagłą śmiercią sercową. Znacznie rzadziej przyczyną istotnej hemodynamicznie arytmii są pierwotne lub wtórne choroby mięśnia sercowego (kanałopatie, zapalenie mięśnia sercowego, kardiomiopatie).
! Zarówno tachyarytmie, jak i bradyarytmie mogą wywołać nagłe zmniejszenie rzutu serca!
! Każda objawowa tachyarytmia lub bradyarytmia u dziecka jest wskazaniem do hospitalizacji!
Tachyarytmie
Wiadomości podstawowe
Definicja
Tachykardia to przyspieszenie akcji serca powyżej górnej granicy normy dla wieku (tab. 1).
Epidemiologia
Niestabilne hemodynamicznie zaburzenia rytmu serca występują u 55 na 100 tys. dzieci hospitalizowanych na oddziałach intensywnej terapii. Najczęściej jest to częstoskurcz zatokowy, rzadziej częstoskurcz nadkomorowy. Najczęstszą pozazatokową tachyarytmią u dzieci przebiegającą z objawami klinicznymi jest napadowy częstoskurcz nadkomorowy. U ok. 50% pacjentów z nawracającym częstoskurczem nadkomorowym pierwszy epizod występuje już w okresie niemowlęcym.
Patogeneza
Nadmiernie przyspieszona czynność serca, nawet u osób z prawidłową funkcją lewej komory, może prowadzić do spadku pojemności minutowej. Częstoskurcze komorowe zwykle przebiegają z bardziej nasilonymi zaburzeniami hemodynamicznymi niż częstoskurcze nadkomorowe, co wynika z braku dorzutu krwi z przedsionków oraz gorszej efektywności skurczu komór pobudzanych drogą niefizjologiczną.
Częstoskurcze nadkomorowe (najczęstsza arytmia objawowa u dzieci) powstają powyżej lub w obrębie pęczka Hisa, w trzech mechanizmach elektrofizjologicznych: re-entry (najczęstszy – 85-90%), automatyzmu patologicznego i automatyzmu wyzwalanego (najrzadszy).
W pierwszej dekadzie życia dominuje nawrotny częstoskurcz przedsionkowo-komorowy związany z zespołem Wolffa-Parkinsona-White’a (spowodowanym dodatkową drogą przewodzenia między przedsionkami a komorami). Z wiekiem stopniowo zwiększa się częstość występowania nawrotnego częstoskurczu węzłowego, który jest najczęstszą tachyarytmią nadkomorową po 20 r.ż. (tab. 2).
Czynnikami predysponującymi do tachyarytmii są:
- sepsa
- gorączka
- nadczynność tarczycy
- niedokrwistość
- hipoglikemia
- zespół zaburzeń oddychania
- leki i używki (epinefryna [adrenalina], efedryna, leki antyarytmiczne, kofeina).
! Nie zawsze przyczyną tachyarytmii jest strukturalna choroba serca – zarówno częstoskurcze nadkomorowe, jak i komorowe mogą powstawać w sercu o prawidłowej budowie anatomicznej.