Wiadomości podstawowe

Definicja

Duszność to subiektywne poczucie braku powietrza lub dyskomfortu podczas oddychania. Jest to jeden z objawów podmiotowych, których identyfikacja jest możliwa dzięki uświadomieniu przez pacjenta potrzeby wzmożonej czynności oddechowej. Małe dzieci tego nie zgłaszają, dlatego duszność rozpoznajemy u nich, gdy stwierdzamy objawy przedmiotowe nadmiernego wysiłku oddechowego (tzw. ekwiwalenty duszności):

• wciąganie przestrzeni nadmostkowej, przestrzeni międzyżebrowych i podżebrowych
• poruszanie skrzydełkami nosa podczas oddychania
• męczliwość podczas karmienia, jedzenie z przerwami, zmniejszenie objętości przyjmowanych pokarmów (zwłaszcza w przypadku niemowląt)
• zmiana rytmu oddechu – przyspieszenie lub zwolnienie, rytm patologiczny
  • tachypnoe obserwujemy najczęściej w zakażeniach układu oddechowego, w gorączce, po wysiłku, w niewydolności krążenia, niedokrwistości i kwasicy metabolicznej
  • bradypnoe występuje najczęściej w depresji ośrodka oddechowego (polekowej, pourazowej, pozawałowej), zasadowicy metabolicznej i hipotermii
  • ortopnoe jest wymuszoną pozycją, jaką przyjmują dzieci starsze z dusznością i znacznym wysiłkiem oddechowym; pacjent jest wyprostowany, zazwyczaj siedzi, opierając dłonie np. o oparcie łóżka lub krzesła (unieruchomienie obręczy barkowej ułatwia uruchomienie dodatkowych mięśni oddechowych)
  • patologiczne rytmy oddychania
    • oddech Kussmaula – szybki i głęboki (oddech zgonionego psa), charakterystyczny dla stanów kwasicy metabolicznej w przebiegu cukrzycy, mocznicy
    • oddech Biota – szybkie, ale płytkie oddychanie, z krótkotrwałymi (10-30 s) bezdechami; towarzyszy najczęściej urazom czaszkowo-mózgowym, zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniu mózgu
    • oddech Cheyne’a-Stokesa – polega na oddychaniu ze zmienną częstością i zmienną głębokością; początkowo oddechy są płytkie i wolne, następnie stają się coraz szybsze i głębsze, aby po chwili ponownie zmniejszyć częstość i amplitudę. W tej fazie pojawia się krótki bezdech, po którym powraca płytki i wolny oddech, stopniowo pogłębiający się i przyspieszający. Ten typ oddechu występuje czasami u bardzo młodych noworodków we śnie i jest fizjologicznym przejawem niedojrzałości ośrodkowego układu oddechowego. W innych grupach wiekowych ten typ oddechu wskazuje na poważne uszkodzenie OUN i zaburzenie funkcji ośrodka oddechowego w rdzeniu przedłużonym
• sinicę.