Definicje

Próba samobójcza według ICD 10 znajduje się w kategorii „zamierzone samouszkodzenie”. Kategoria obejmuje celowo podejmowane przeciwko sobie zatrucia lub urazy. Istotnym kryterium próby samobójczej jest zamiar pozbawienia siebie życia poprzez zainicjowanie, ewentualnie dokonanie samookaleczenia ciała lub spożycie jakiejś substancji. Takie zachowania powinny być oznaczane w historii choroby kodem od X 60 do X 84 (w zależności od stwierdzonej metody zamierzonego samouszkodzenia, np.: przy użyciu ostrego narzędzia, ognia, przez powieszenie, zadzierzgnięcie, postrzał, skok z wysokości, zanurzenie, zatrucie pestycydami i narażenie na nie).

Myśli samobójcze to fantazje i przemyślenia na temat samobójstwa, a także pragnienia i impulsy do jego podjęcia (forma aktywna). Myśli samobójcze mogą mieć formę pasywną, kiedy pojawia się tylko pragnienie znalezienia się w sytuacji śmiertelnego zagrożenia.

Tendencje samobójcze to występujące w określonym okresie życia jednostki myśli samobójcze oraz inne zachowania samobójcze, np. wypowiadanie gróźb, robienie planów oraz podejmowanie prób samobójczych.

Samobójstwo jest to zamierzone działanie zagrażające życiu jednostki, podjęte samodzielnie, którego następstwem jest śmierć.

Letalność prób samobójczych to poziom zagrożenia życia związany z określonym sposobem próby samobójczej (wysoki – np. skok pod pędzący pojazd, niski – np. celowe zatrucie witaminą), który nie zawsze odpowiada sile tendencji samobójczych (dziecko może nie mieć wiedzy na temat małej szkodliwości leku).

Epidemiologia

Samobójstwo jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów osób w wieku do 19 lat. W 2013 r. w Polsce samobójstwa były przyczyną 19,8% zgonów w grupie wiekowej 15-19 lat. Każdego roku z powodu samobójstw umiera prawie tyle samo nastolatków co w wypadkach komunikacyjnych. W reprezentatywnych badaniach uczniów szkół ponadpodstawowych próbę samobójczą w ciągu życia potwierdziło 7% badanych, a w ciągu roku poprzedzającego badanie 3,5%. Dziewczęta kilkakrotnie częściej niż chłopcy podejmują próby samobójcze. Stosunek liczby prób samobójczych do liczby dokonanych samobójstw u młodzieży wynosi ok. 20. Ryzyko samobójstwa rośnie po 10 r.ż. aż po okres dorosłości. U większości ofiar samobójstw w wywiadzie stwierdza się wcześniejsze próby samobójcze. Ponad 10% młodocianych ponawia próbę samobójczą w kolejnym roku.

Patogeneza

Uwarunkowania próby samobójczej najlepiej wyjaśnia model stres – podatność. Uwzględnia on wpływ wielu czynników w ciągu całego życia, w tym występowanie: