Definicje

Astma jest przewlekłą chorobą zapalną oskrzeli, w której występują nawracające epizody obturacji spowodowane rozległym, zmiennym zaburzeniem przepływu powietrza. Objawy obturacji ustępują samoistnie lub pod wpływem leczenia.

Napad astmy to stan, w którym szybko narastają objawy choroby, takie jak: duszność, świszczący oddech, ucisk w klatce piersiowej, kaszel. Objawy te są konsekwencją narastającej obturacji w drogach oddechowych, czemu towarzyszy obniżenie mierzalnych parametrów spirometrycznych, takich jak FEV₁ lub PEF. W przebiegu napadu astmy może rozwinąć się niewydolność oddechowa. Zmienność obrazu jest charakterystyczna dla tej choroby, możliwe więc, że dziecko z dramatyczną dusznością dotrze na SOR z łagodniejszymi objawami.

Stan astmatyczny to postępująca dysfunkcja układu oddechowego pomimo standardowego leczenia ostrego napadu astmy. Stan astmatyczny szybko prowadzi do rozwoju niewydolności oddechowej i bezpośredniego zagrożenia życia.

Epidemiologia

Astma uważana jest za najczęściej występującą przewlekłą chorobę zapalną wieku rozwojowego. Szacuje się, że w Polsce choruje na nią kilkanaście procent dzieci. Niepokojącym zjawiskiem jest systematyczny wzrost zapadalności na astmę, zwłaszcza w młodszych grupach wiekowych.

Ostre napady astmy występują stosunkowo często, jako że stanowią charakterystyczną cechę choroby.

Stany astmatyczne u dzieci zdarzają się rzadko. Jest to niewątpliwie wynikiem postępu w farmakoterapii astmy, jaki dokonał się w ostatnich latach. Najczęstszą przyczyną ciężkich zaostrzeń astmy są infekcje układu oddechowego, zwłaszcza o etiologii wirusowej.

Śmiertelność w przebiegu astmy jest u dzieci niska i wynosi 0,1-0,7/100 000.

Patogeneza

Astma oskrzelowa jest chorobą zapalną o złożonym patomechanizmie. Istotną rolę odgrywają w niej czynniki genetyczne i środowiskowe. W ich wyniku u osób predysponowanych rozwija się przewlekły stan zapalny w błonie śluzowej dróg oddechowych. W konsekwencji obserwuje się obrzęk, przekrwienie, hipersekrecję śluzu oraz skurcz mięśni gładkich i przewlekle remodeling oskrzeli. Czynniki wpływające na wystąpienie stanu astmatycznego, czyli najcięższej postaci astmy, wymieniono w tabeli 1.

Zaostrzenie może przebiegać ciężej, jeśli zastosowano nieadekwatną farmakoterapię lub występują takie czynniki jak:

• złe warunki socjalno-bytowe
• młody wiek matki <20 lat
• niski poziom wykształcenia matki
• opóźnione podjęcie leczenia zaostrzenia
• uczulenie na Alternaria alternata
• narażenie na zanieczyszczenia środowiskowe
• płeć męska
• niska masa urodzeniowa
• choroby towarzyszące.