Definicja

Ostry brzuch to stan charakteryzujący się nagle występującym, silnym i nieustępliwym bólem brzucha. Atakowi bólu mogą towarzyszyć:

• nudności
• wymioty
• zatrzymanie stolca
• zatrzymanie gazów
• objawy otrzewnowe
• wstrząs (czasami).

Przyczyny

Przyczynami ostrego brzucha są:

• stany zapalne
• niedrożność
• krwawienia
• urazy.
  
  

Przyczyny ostrego brzucha w zależności od wieku dziecka przedstawia tabela 1.

Obraz kliniczny

Wywiad

Wiek dziecka jest istotnym elementem wywiadu, ponieważ przyczyny ostrego brzucha są różne w poszczególnych grupach wiekowych. Wywiad rodzinny ma mniejsze znaczenie, chociaż może wskazywać na obciążenie niektórymi nowotworami.

W wywiadzie należy uwzględnić:

• ból
• wymioty
• zatrzymanie gazów
• zatrzymanie stolca
• wzdęcie brzucha
• objawy dodatkowe
• choroby towarzyszące
• przebyte zabiegi operacyjne
• przyjmowane leki
• dane dotyczące środowiska i rodziny.

Ból

Ból jest ważnym, głównym objawem ostrego brzucha. Trzeba ustalić jego:

• lokalizację
• charakter
• promieniowanie
• czas pojawienia się.
  
  

Ból wywoływany kaszlem wskazuje na zapalenie otrzewnej.

Lokalizacja

Lokalizacja bólu jest najbardziej wartościowym wskaźnikiem toczącego się stanu chorobowego, który może precyzyjnie podpowiedzieć, w którym miejscu toczy się proces zapalny. W celu opisu umiejscowienia bólu brzuch dzieli się tradycyjnie na 4 kwadranty (kwadranty górne – prawy i lewy, oraz analogicznie kwadranty dolne) lub 9 obszarów (nadbrzusze, śródbrzusze, podbrzusze, okolica podżebrowa lewa i prawa, okolica pachwinowa lewa i prawa oraz okolica boczna, zwana też lędźwiową, prawa i lewa).

Na podstawie tego podziału można wstępnie zlokalizować problem:

• kwadrant górny prawy to możliwe zajęcie: wątroby, pęcherzyka żółciowego, głowy trzustki, żołądka, dwunastnicy, części wstępującej jelita grubego i poprzecznicy oraz nerki prawej
• kwadrant górny lewy to: poprzecznica i zstępnica, ogon i trzon trzustki, jelito cienkie, żołądek, nerka lewa, śledziona
• kwadrant dolny prawy to: jelito grube – kątnica, wyrostek robaczkowy, jajnik prawy, część macicy, jajowód prawy, moczowód prawy
• kwadrant dolny lewy to prawdopodobne zajęcie struktur analogicznych do kwadrantu dolnego prawego, ale bez wyrostka robaczkowego.