Wstęp

Zagrażające zdrowiu, życiu lub zdolności do pracy zdarzenia losowe powodują często nieodwracalne straty, których człowiek nie jest w stanie wyrównać we własnym zakresie. Problem zabezpieczenia społecznego takiego ryzyka socjalnego jak choroba i jej następstwa w postaci niepełnosprawności (niezdolności do pracy) i niesamodzielności (niezdolność do samodzielnej egzystencji) towarzyszy ludzkości od zarania dziejów.

System zabezpieczenia społecznego jest szczególnie istotną dziedziną polityki społecznej. Jest on określony w aktach prawnych Organizacji Narodów Zjednoczonych, Międzynarodowej Organizacji Pracy, Światowej Organizacji Zdrowia, Rady Europy i Unii Europejskiej. System ten pozostaje w związku z bezpieczeństwem socjalnym, które jest jednym z podstawowych praw obywatelskich i społecznych i zajmuje czołowe miejsce wśród wartości i potrzeb ludzkich. Dobrze funkcjonujący system zabezpieczenia społecznego wyzwala człowieka od obawy przed skutkami ryzyk społecznych, a co za tym idzie – stwarza więcej przestrzeni dla aktywności zawodowej, gospodarczej i społecznej.

Zabezpieczenie społeczne

W realizacji zabezpieczenia społecznego stosuje się trzy techniki administracyjno-finansowe:

• ubezpieczenia społeczne – ich istotą jest kompensacja finansowa skutków szkód powstałych w wyniku zdarzeń losowych, oparta na specjalnych funduszach ubezpieczeniowych pochodzących ze składek osób ubezpieczonych. Zabezpiecza ludzi przed ryzykiem braku środków na utrzymanie z powodu choroby, jej następstw (niezdolności do pracy) lub z powodu starości
• zaopatrzenie społeczne – świadczenia mogą przysługiwać określonym ustawowo grupom zawodowym lub społecznym (np. służby mundurowe). Są finansowane z budżetu państwa
• pomoc społeczna – świadczenia są finansowane z budżetu państwa, a ich przyznanie jest poprzedzone zbadaniem określonych ustawą warunków.

Niepełnosprawność

Każdy stan chorobowy niezależnie od jego przyczyny, charakteru i przebiegu może zakończyć się pełnym wyzdrowieniem albo spowodować krótkotrwałe, długotrwałe bądź trwałe upośledzenie sprawności fizycznej lub psychicznej.

W I Międzynarodowej Klasyfikacji Niepełnosprawności ogłoszonej przez Światową Organizację Zdrowia w 1980 r. przyjęto podział skutków choroby na:

• uszkodzenia – dotyczą nieprawidłowości budowy i wyglądu ciała oraz funkcji narządów lub układów niezależnie od przyczyny, oznaczają więc zaburzenie na poziomie narządu
• niezdolność – jeśli skutki uszkodzenia utrudniają wykonywanie czynności i osłabiają aktywność danej osoby
• ograniczenie w określonych rolach życiowych lub zawodowych – jako następstwo uszkodzenia i niezdolności mające wpływ na relacje międzyludzkie i przystosowanie do otoczenia.