Wprowadzenie

Termin „zespoły autozapalne” lub „choroby autozapalne” (autoinflammatory syndromes, autoinflammatory diseases) określa grupę uwarunkowanych genetycznie chorób wywołanych mutacjami genów kodujących syntezę białek uczestniczących w regulacji procesu zapalnego. Zmienione białka powodują okresowe ogólnoustrojowe stany zapalne występujące po zadziałaniu minimalnych lub niedających się określić bodźców. Choroby te są skutkiem mutacji pojedynczego genu, dlatego określane są jako monogenowe zespoły autozapalne (monogenic autoinflammatory syndromes).

Ogólna charakterystyka

Istotą zespołów autozapalnych jest zmieniona budowa i czynność białek wchodzących w skład inflamasomu. To zasadnicza cecha odróżniająca je od chorób autoimmunologicznych. Inflamasom jest złożonym układem molekularnym reagującym na zewnętrzne i wewnętrzne czynniki wywołujące zapalenie.

Czynniki aktywujące inflamasom

Czynniki egzogenne

Czynnikami egzogennymi pobudzającymi inflamasom są składniki drobnoustrojów, takie jak:

• liposacharydy błon komórkowych
• flagelina (białko rzęsek bakteryjnych)
• bakteryjny kwas lipoteichowy
• peptydoglikany otoczek wirusowych
• wirusowy natywny kwas deoksyrybonukleinowy
• kryształy kwasu moczowego.

Czynniki endogenne

Endogenne czynniki pobudzające inflamasom to m.in.:

• białka szoku cieplnego
• niektóre białka połączone z chromatyną (chromatin-associated protein high-mobility group box 1)
• fragmenty kwasu hialuronowego
• adenozynotrifosforany
• kwas deoksyrybonukleinowy uwalniany z komórek
• działające wewnątrzkomórkowo kryształy kwasu moczowego.

Aktywacja inflamasomu

Aktywacja inflamasomu łączy się przede wszystkim z mechanizmami odporności nieswoistej. Układ makromolekularny odpowiedzialny za reakcję zapalną pobudzają cząsteczki zawierające struktury typowe dla patogenów, najczęściej bakterii (pathogen-associated molecular patterns), a także endogenne struktury molekularne typowe dla uszkodzeń wewnątrzkomórkowych (damage-associated molecular patterns). Dodatkowo bodźcem pobudzającym mogą być takie białka, jak piryna, białko 1 reagujące z fosfatazą, zawierające strukturę prolina-seryna-treonina (proline-serine-threonine phosphatase-interacting protein 1) i kinaza mewalonianowa. W procesach zapalnych biorą udział receptory zbliżone do NOD typu 7 (NOD-like receptor 7). Receptory NOD (nucleotide-binding oligomerization domain) to wewnątrzkomórkowe receptory reagujące z typowymi fragmentami patogenów wprowadzonych do komórki na drodze fagocytozy.