Wstęp

W 2001 roku zauważono zależności pomiędzy podwyższonym stężeniem immunoglobuliny G4 (IgG4) w surowicy a zmianami autoimmunologicznymi w trzustce. W 2003 roku po raz pierwszy omawiane zmiany nazwano chorobą IgG4-zależną (autoimmunologiczne zapalenie trzustki z obecnością nacieku przez IgG4+ komórki plazmatyczne). Od tej pory opisano wiele jednostek swoistych narządowo określanych mianem chorób IgG4-zależnych.

W literaturze choroby IgG4-zależne opisywane są pod następującymi nazwami:

• autoimmunologiczna choroba IgG4-zależna (IgG4-related autoimmune disease)
• włóknienie IgG4-zależne (IgG4-related sclerosing disease)
• układowe wieloogniskowe włóknienie związane z IgG4 (IgG4-associated multifocal systemic fibrosis)
• układowy IgG4-zależny zespół plazmatyczny (SIPS – systemic IgG4-related plasmacytic syndrome)
• IgG4-zależny wielonarządowy zespół limfoproliferacyjny (IgG4-MOLPS – IgG4-related multiorgan lymphoproliferative syndrome).

Definicja

W chorobach IgG4-zależnych komórki IgG4 naciekają różne narządy. Najczęściej zmiany występują w obrębie przewodu pokarmowego (trzustce, przewodzie wątrobowo-żółciowym, gruczołach ślinowych), a także w oczodole i węzłach chłonnych. Wystąpienie objawów chorobowych wiąże się zwykle z masywnym zajęciem danego narządu.

Epidemiologia

Choroby IgG4-zależne najczęściej występują u mężczyzn w średnim wieku, a cechą charakterystyczną jest występowanie nacieków z plazmocytów IgG4+ oraz podwyższone stężenia IgG4 w surowicy. Przykładem może być IgG4-zależne zapalenie trzustki występujące zwykle u mężczyzn (stosunek mężczyzn do kobiet osiąga wartość 4-7,5:1). Wiek zachorowania wynosi 59-68 lat.

Patofizjologia

Obraz patologiczny

Główną przyczyną są nacieki z limfocytów i plazmocytów IgG4+. Jednocześnie stwierdza charakterystyczny obraz, z włóknieniem i promienistym ułożeniem plazmocytów (storiform fibrosis). W wycinkach narządowych mogą występować wszystkie podklasy immunoglobulin, jednak zawsze dominują IgG4.

Budowa i znaczenie IgG4

Fizjologicznie IgG4 stanowi najrzadziej występującą podklasę IgG (3-6% całkowitej ilości surowiczej IgG), a jej stężenie jest stabilne. W porównaniu z innymi podklasami IgG charakteryzuje się odmienną sekwencją aminokwasową, która zwiększa wrażliwość łańcuchów ciężkich na działanie czynników chemicznych. Umożliwia to syntezę asymetrycznych przeciwciał z dwoma różnymi miejscami łączącymi antygen (reakcja charakterystyczna tylko dla IgG4). Powstałe w ten sposób immunoglobuliny nie mają możliwości krzyżowego łączenia się z antygenem, a zatem tracą zdolność tworzenia kompleksów immunologicznych. Wykazano wprawdzie, że IgG4 wiąże się z białkiem C1q, jednak nie ma możliwości aktywacji klasycznej drogi dopełniacza. Wykazuje natomiast zdolność wiązania się z fragmentem Fc innej immunoglobuliny G, zwłaszcza siostrzanej IgG4.