Wstęp

Jałowe martwice kości są chorobami tkanki kostnej i chrzęstnej. Występują w różnych lokalizacjach u dzieci i dorosłych. Etiologia często pozostaje nieznana. Wspólnymi cechami jałowych martwic są zaburzenia ukrwienia kości, prowadzące do martwicy oraz brak drobnoustrojów chorobotwórczych w ognisku choroby.

Definicja

Jałowe martwice kości to choroby, w których do martwicy kości dochodzi w wyniku niedokrwienia i bez udziału drobnoustrojów.

Synonimy

W piśmiennictwie spotyka się używane zamiennie z terminem „jałowa martwica kostna” inne nazwy, takie jak: martwica aseptyczna kości, niedokrwienna martwica nasadowa, osteochondroza, chondroosteonekroza.

Klasyfikacja

Znaczące różnice w lokalizacji, znanej lub podejrzewanej etiologii, naturalnym przebiegu, sposobie leczenia i powikłaniach w układzie ruchu są podstawą podziału jałowych martwic na występujące u:

• dzieci i młodzieży
• dorosłych.

Jałowe martwice kości u dzieci i młodzieży

Wyróżnia się następujące postacie kliniczne jałowej martwicy kości u dzieci i młodzieży:

• jałowa martwica głowy kości udowej
• martwica guzowatości kości piszczelowej
• jałowa martwica guza piętowego
• jałowa martwica kości łódkowatej
• jałowa martwica II kości śródstopia
• inne martwice.

Patofizjologia

Najczęstszą przyczyną tej grupy chorób jest niewydolność krążenia przynasadowo-nasadowego, prowadząca do zaburzeń ukrwienia określonego obszaru tkanki kostnej, połączona z naturalnie zwiększającym się obciążeniem tych okolic. Szczególnie narażone są nasady kości dźwigających masę ciała, w których łatwo dochodzi do powstawania utrwalonych deformacji, co może pociągać za sobą wtórne zaburzenia czynnościowe całego układu ruchu.

W etiologii jałowych martwic kostnych u dzieci podkreśla się rolę przeciążenia spowodowanego nagłym przyspieszeniem wzrastania, szybkim przybieraniem na wadze oraz aktywnością fizyczną – rekreacyjną lub sportową.

Różnicowanie

W diagnostyce różnicowej należy brać w pierwszej kolejności pod uwagę zapalenia kości i stawów, nowotwory, deformacje stawów wynikające z chorób układowych, metabolicznych i niedoborowych narządu ruchu, rzadziej przeciążenia i urazy.

Rokowanie

Rokowanie w przypadku większości jałowych martwic jest korzystne i choroba kończy się całkowitą przebudową, nie wywołując poważniejszych trwałych następstw. Objęcie martwicą nasady tworzącej staw, szczególnie kończyny dolnej, rokuje mniej korzystnie i zależy od wczesnego rozpoznania i konsekwentnego, często długotrwałego i uciążliwego leczenia.