Wstęp

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekła choroba zapalna błony maziowej małych i średnich stawów, prowadząca do uszkodzenia chrząstek stawowych, kości i innych struktur tworzących stawy. Choroba ma charakter ogólnoustrojowy, czego wyrazem są zmiany w narządach wewnętrznych, zmiany pozastawowe oraz przyspieszony rozwój miażdżycy. RZS występuje stosunkowo często, powoduje trwałe i nieodwracalne inwalidztwo oraz skraca życie, przeciętnie o kilka lat.

Rys historyczny

Występowanie RZS w historii ludzkości jest ciągle przedmiotem hipotez. W szkieletach zmarłych przed setkami lat rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej wykazano zmiany mogące wskazywać, iż chorowali na RZS. Stwierdzono je w szkieletach osób żyjących około 4500 lat p.n.e. znalezionych na terenie stanu Alabama w pobliżu rzeki Tennessee. Podobnych zmian nie znaleziono w szkieletach zmarłych mieszkańców Europy, chociaż wykryto prawdopodobne dowody na inne choroby reumatyczne (np. zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa). Na tej podstawie wysunięto podejrzenie, że RZS występowało przed tysiącami lat na kontynencie amerykańskim, a w Europie pojawiło się po odkryciu Ameryki. Hipotezę tę potwierdzałby brak opisów RZS w zachowanym piśmiennictwie oraz ikonografii sprzed XVII wieku. Są to jednak przypuszczenia, a nie dowody. Warto też wspomnieć o indyjskiej księdze „Ćarakasanhitā” („Caraka Samhitā”) z lat 900-600 p.n.e., zawierającej opis zapalenia stawów przypominający RZS, co przeczy hipotezie, że RZS było chorobą Nowego Świata.

Od czasów Hipokratesa praktycznie jedynym uznawanym rozpoznaniem choroby stawów była dna moczanowa – tak nazywano wszystkie choroby stawów. Odróżnienie RZS od innych chorób, przede wszystkim od dny moczanowej, umożliwiły prace z XVIII wieku. Już wcześniej, w 1591 r., Guillaume de Baillou (1538-1616), francuski lekarz i dziekan uniwersytetu w Paryżu, wprowadził termin „reumatyzm”. W 1715 r. angielski lekarz William Musgrave (1655-1721) opublikował książkę „De Arthritide Symptomatic”, w której opisał objawy przypominające RZS. Dokładny opis chorego z objawami RZS ogłosił w 1782 r. islandzki lekarz Jón Pétursson (1733-1801), ale praca napisana w języku islandzkim nie została zauważona. Kolejny opis pochodzi z roku 1800 r., kiedy to Augustin Jacob Landré Beauvais (1772-1849) przedstawił przypadek chorego na RZS, nazywając chorobę „la goutte asthénique primitive”. Wprowadzenie nazwy „reumatoid arthritis” jest zasługą Alfreda Garroda (1819-1907), który w 1859 r. zatytułował tak swoją książkę. Nazwa pochodzi od greckiego słowa „reuma”. Końcówka „-oid” oznacza podobieństwo, w tym przypadku chorobę przypominającą gorączkę reumatyczną. W języku polskim RZS przez wiele lat było nazywane gośćcem przewlekłym postępującym.