Wstęp

Pojęcie choroby zwyrodnieniowej stawów (ChZS – morbus degenerativus articulorum, osteoarthrosis, osteoarthritis) obejmuje procesy patologiczne o różnej etiologii prowadzące do podobnych efektów biologicznych, morfologicznych i klinicznych w obrębie chrząstki stawowej, a także podchrzęstnej warstwy kości, więzadeł, torebki stawowej, błony maziowej i tkanek okołostawowych. W przebiegu choroby dochodzi do uszkodzenia struktur stawowych, pojawienia się dolegliwości bólowych i upośledzenia funkcji stawu. Choroba zwyrodnieniowa, będąca najczęstszym schorzeniem stawów, stanowi istotny problem społeczny i ekonomiczny, zwłaszcza w starzejącym się społeczeństwie.

Definicja

Pomimo powszechnej znajomości określenia „choroba zwyrodnieniowa stawów” nie opracowano w pełni akceptowanej definicji tego schorzenia. Choroba jest określana jako wynik działania czynników mechanicznych i biologicznych destabilizujących powiązane ze sobą procesy degradacji i syntezy chrząstki stawowej oraz podchrzęstnej warstwy kości i dotyczy wszystkich tkanek stawu. Choroba objawia się morfologicznymi, biochemicznymi, molekularnymi i biomechanicznymi zmianami komórek i macierzy pozakomórkowej, które prowadzą do rozmiękania, włókienkowatości, owrzodzeń i ubytku chrząstki stawowej, stwardnienia i zagęszczenia podchrzęstnej tkanki kostnej oraz powstawania osteofitów i torbielek podchrzęstnych. Klinicznie choroba zwyrodnieniowa stawów charakteryzuje się bólem stawów, bolesnością uciskową, ograniczeniem ruchomości, trzeszczeniami i niekiedy wysiękami. Zmiany o charakterze zapalnym są ograniczone do stawu i nie towarzyszą im objawy układowe. Mają charakter wtórny (są spowodowane przez produkty rozpadu chrząstki i kości). Powyższa definicja choroby zwyrodnieniowej stawów została opracowana przez American Academy of Orthopaedic Surgeons; National Institute of Arthritis, Musculoskeletal and Skin Diseases; National Institute on Aging; Arthritis Foundation i Orthopaedic Research and Education Foundation.

Dostrzeżenie udziału procesów zapalnych sprawiło, że dziś powszechnie używa się nazwy „osteoarthritis” zamiast poprzedniej „osteoarthrosis”.

Epidemiologia

Choroba zwyrodnieniowa jest najczęstszą przyczyną dolegliwości stawowych. Częstość występowania zmian zwyrodnieniowych wzrasta z wiekiem. Według danych amerykańskich:

• w obrazie radiologicznym zmiany typowe dla choroby zwyrodnieniowej stwierdza się:
  • w przypadku stawów kolanowych – u 19-28% osób po 45 r.ż. i u ok. 37% po 60 r.ż.
  • w przypadku stawów biodrowych – u ok. 27% osób po 45 r.ż.
  • w przypadku stawów rąk – u ok. 27% osób po 25 r.ż.
• w obrazie klinicznym:
  • objawową chorobę zwyrodnieniową stawów kolanowych stwierdza się u 7-17% osób po 45 r.ż.
  • objawową chorobę zwyrodnieniową stawów biodrowych – u ok. 9% osób po 45 r.ż.
  • objawową chorobę zwyrodnieniową stawów rąk – u ok. 7% osób po 25 r.ż.