Opracowanie to poświęcam pamięci prof. dr hab. n. med. Wandy Horst-Sikorskiej

Wstęp

Złamania osteoporotyczne to nie tylko poważny problem medyczny wiążący się z niesprawnością pacjenta, lecz także narastający problem ekonomiczny i społeczny.

Na osteoporozę, zwaną w przeszłości zgąbczeniem lub starczym zrzeszotnieniem kości, ludzie chorowali zawsze. Sto i więcej lat temu był to jednak problem marginalny, ponieważ większość kobiet nie żyła dłużej niż 40-50 lat, a mężczyźni jeszcze krócej. W drugiej połowie XX wieku nastąpiło znaczne wydłużenie średniego czasu życia. U kobiet w Polsce sięga on 80 lat, co oznacza, że po naturalnej menopauzie żyją 30 lat lub dłużej. Postęp technologiczny, zmiany kulturowe, ograniczenie codziennej aktywności ruchowej (mechanizacja pracy, samochody, windy, inne środki transportu), praca siedząca, bierne formy wypoczynku (telewizja) – to wszystko sprzyja zanikowi zarówno mięśni (sarkopenia, czyli zanik i utrata siły mięśni, rozumiane jako zasadnicza składowa stanu obniżonych rezerw sprawnościowych), jak i kości. Dodatkowo tkanka kostna pozbawiona po menopauzie ochronnego działania estrogenów u znacznej części kobiet się osłabia. Wraz z procesem starzenia wzrasta liczba złamań – i to zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn – które są przyczyną wielu powikłań, często prowadzą do trwałej niesprawności i przewlekłego cierpienia oraz wiążą się ze wzrostem ryzyka zgonu. Każde złamanie niskoenergetyczne wielokrotnie zwiększa ryzyko kolejnego złamania. Jest też bezwzględnym wskazaniem do wdrożenia leczenia.

Wnikliwa diagnostyka choroby, prawidłowa identyfikacja osób o podwyższonym ryzyku złamań warunkuje wdrożenie uzasadnionego ekonomicznie, skutecznego leczenia. Powszechna edukacja społeczeństwa w tym zakresie jest z kolei szansą na efektywną profilaktykę choroby.

Definicje

Od 2001 r. powszechnie przyjmuje się definicję amerykańskich National Institutes of Health mówiącą, że osteoporoza jest chorobą szkieletu charakteryzującą się obniżeniem wytrzymałości kości i prowadzącą do zwiększenia ryzyka złamań. Odporność mechaniczna kości jest uwarunkowana gęstością mineralną i jakością tkanki kostnej.

Wcześniej, od 1993 roku, World Health Organization (WHO) określała osteoporozę jako układową chorobę szkieletu charakteryzującą się zmniejszoną masą kostną i nieprawidłową mikrostrukturą kości, czego konsekwencją jest osłabienie kości i zwiększenie ich podatności na złamanie.

Złamanie niskoenergetyczne (niewspółmierne dla sił je wywołujących), charakterystyczne dla osteopenii i osteoporozy, to złamanie, do którego dochodzi po upadku z wysokości pacjenta, z pozycji stojącej pacjenta, a także złamanie samoistne (bez uraz...