Definicja

Mukopolisacharydozy to grupa uwarunkowanych genetycznie lizosomalnych chorób spichrzeniowych. Ich istotą jest niedobór lub brak aktywnych enzymów degradujących glikozoaminoglikany (składniki substancji podstawowej tkanki łącznej). Nadmiar glikozoaminoglikanów jest odkładany w organizmie oraz wydalany z moczem.

Objawy kliniczne pojawiają się stopniowo. Nieprawidłowości stwierdzane przy urodzeniu mogą być nieznaczne. Zmiany występują przede wszystkim w narządach zawierających dużo tkanki łącznej – w kościach, chrząstkach, oczach, skórze oraz układzie nerwowym, a także w wątrobie i śledzionie.

Glikozoaminoglikany, proteoglikany

Glikozoaminoglikany są podstawowymi składnikami tkanki łącznej, gdzie tworzą połączenia z białkami, określane jako proteoglikany.

Budowa glikozoaminoglikanów

Glikozoaminoglikany są dużymi, nierozgałęzionymi heteropolisacharydami, zbudowanymi z powtarzających się jednostek disacharydowych. Jedna reszta to aminocukier, a druga – kwas uronowy. W skład jednostki tworzącej polimer mogą wchodzić następujące cukry: N-acetylowana heksozoamina, N-siarczanowana D-glukozamina, L-fukoza, D-mannoza, D-ksyloza i kwas N-acetyloneuraminowy. Kwasem uronowym może być kwas D-glukuronowy lub L-iduronowy. Ponadto glikozoaminoglikany mają znaczną liczbę reszt siarczanowych i karboksylowych, co nadaje im własności polianionów o dużej gęstości ładunków ujemnych.

Kwaśny charakter glikozoaminoglikanów tłumaczy ich starą nazwę – kwaśne mukopolisacharydy, z której wywodzi się nazwa „mukopolisacharydozy”.

Podział glikozoaminoglikanów

Glikozoaminoglikany dzieli się na cztery klasy:

• glikozoaminoglikany heparynowe (siarczan heparanu, heparyna)
• glikozoaminoglikany keratynowe (siarczany keratanu)
• glikozoaminoglikany chondroityno-dermatanowe (chondroityno-4-siarczan, chondroityno-6-siarczan, siarczan dermatanu)
• kwas hialuronowy

Budowa proteoglikanów

Proteoglikany to bardzo duże cząsteczki o uporządkowanej i złożonej strukturze przestrzennej, zbudowane z rdzenia białkowego i licznych łańcuchów glikozoaminoglikanów.

Podział proteoglikanów

Opracowano kilka klasyfikacji proteoglikanów, ale najczęściej wyróżnia się:

• duże proteoglikany chondroitynosiarczanowe, zdolne do agregacji z kwasem hialuronowym (agrekany, wersikany, neurokany, brewikany)
• małe proteoglikany o białkach rdzeniowych zawierających dużo reszt leucynowych (dekoryna, biglikan, epifikan, fibromodulina, lumikan)
• duże proteoglikany heparanosiarczanowe (perlekan, agryna)
• proteoglikany błon komórkowych (syndekany)
• wewnątrzkomórkowe proteoglikany serglicylowe