Wstęp

Chorzy na choroby reumatyczne stanowią grupę zwiększonego ryzyka powikłań około- i pooperacyjnych ze względu na przewlekły proces zapalny zajmujący wiele narządów, wpływ i działania niepożądane stosowanych przewlekle leków oraz choroby współwystępujące. A ponieważ są kwalifikowani do planowych zabiegów ortopedycznych wynikających z choroby podstawowej i jej powikłań (zabiegi rekonstrukcyjno-naprawcze połączone często z wszczepieniem endoprotezy) oraz innych, w tym pilnych zabiegów z zakresu chirurgii ogólnej, konieczna jest znajomość zasad postępowania w tej grupie.

Zabiegi nagłe i pilne mogą wynikać z następstw przewlekłej farmakoterapii, np. krwawienia z przewodu pokarmowego lub perforacji.

Postępowanie przedoperacyjne

Badania PODSTAWOWE

Bardzo istotnym elementem przygotowania przedoperacyjnego jest dokładne badanie podmiotowe i przedmiotowe, uzupełnione badaniami dodatkowymi, co pozwala na ocenę funkcji i wydolności poszczególnych narządów i układów (układ krążenia, oddechowy, pokarmowy, dokrewny, krwiotwórczy, nerwowy).

Rutynowo należy pobrać krew w celu oznaczenia:

• morfologii
• stężenia mocznika
• stężenia kreatyniny
• stężenia glukozy
• parametrów układu krzepnięcia.

Dodatkowo wykonuje się:

• badanie ogólne moczu
• zdjęcie przeglądowe klatki piersiowej
• elektrokardiogram.

W zależności od obciążeń oznacza się:

• wskaźniki wątrobowe (AlAT, AspAT), zwłaszcza u pacjentów otrzymujących niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), sole złota, metotreksat, leflunomid
• czas protrombinowy (PT)
• czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (kaolinowo-kefalinowy, APTT) – głównie w zespole antyfosfolipidowym.

Ocena stanu odżywienia

Przewlekłe choroby reumatyczne wpływają na stan odżywienia. Z powodu rozległości procesu chorobowego i działań niepożądanych leków pacjenci mogą być niedożywieni i wyniszczeni (wyjątkiem są glikokortykosteroidy), co zwiększa ryzyko powikłań pooperacyjnych.

Poszukiwanie ukrytych źródeł zakażenia

W badaniu przedoperacyjnym należy zwrócić uwagę na często ukryte źródła infekcji, np.:

• próchnicę
• owrzodzenia skóry
• bezobjawową bakteriurię.

Przygotowanie do zabiegu operacyjnego

Godna polecenia jest zasada ABCDES (akronim zaproponowany przez Kimberley P. May):

• A (adjust medications) – zmodyfikuj dotychczasowe leczenie
• B (bacterial prophylaxis) – rozpocznij profilaktykę przeciwbakteryjną
• C (cervical spine disease) – oceń zmiany w obrębie odcinka szyjnego kręgosłupa
• D (deep vein thrombosis prophylaxis) – rozpocznij profilaktykę przeciwzakrzepową
• E (evaluate extent and activity of disease) – oceń rozległość i zaawansowanie zmian chorobowych
• S (stress-dose steroid coverage) – zastosuj glikokortykosteroidy, żeby ograniczyć reakcję stresową.