Wstęp

Choroby reumatyczne to różnorodna grupa chorób o charakterze przewlekłego zapalenia tkanki łącznej, zwykle o podłożu autoimmunologicznym. Obejmuje ona m.in. układowe choroby tkanki łącznej, spondyloartropatie oraz inne grupy chorób, w tym choroby metaboliczne oraz chorobę zwyrodnieniową stawów. Z uwagi na to, że proces zapalny toczy się w tkance łącznej, objawy podmiotowe i przedmiotowe są niezwykle różnorodne i obejmują nieomal każdy narząd i układ. Pomimo że choroby reumatyczne uważa się głównie za choroby układu kostno-stawowego, najczęściej pierwszym ich objawem są objawy ogólnoustrojowe (osłabienie, zmęczenie, stan podgorączkowy lub gorączka) oraz objawy nieswoiste (dermatologiczne, ze strony ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, układu oddechowego, układu pokarmowego, nerek czy gałki ocznej). Każdy objaw kliniczny może być manifestacją choroby reumatycznej.

Dokładne badania podmiotowe i przedmiotowe pozwalają na wysunięcie podejrzenia choroby reumatycznej i zaplanowanie dalszego postępowania diagnostycznego, obejmującego badania laboratoryjne (biochemiczne, serologiczne), obrazowe (RTG, TK, MR, scyntygrafię i inne) oraz badania histopatologiczne, które umożliwiają ostateczne, właściwe rozpoznanie.

Badanie podmiotowe

Badanie podmiotowe to pierwsze badanie, które prawidłowo przeprowadzone (wywiad obejmujący obecne dolegliwości, przebyte choroby, zawód, warunki socjoekonomiczne, rodzinne) pozwala u 80% chorych zaproponować właściwie wstępne rozpoznanie choroby.

Choroby reumatyczne charakteryzuje przewlekły proces zapalny. Główne objawy w badaniu podmiotowym to:

• stan podgorączkowy lub gorączka
• zmęczenie
• osłabienie
• bóle stawów
• bóle mięśni
• sztywność poranna stawów.

Ból

W przebiegu chorób reumatycznych ból jest głównym objawem zapalenia. W postępowaniu diagnostycznym należy ocenić jego umiejscowienie, promieniowanie, charakter i nasilenie. Nasilenie bólu ocenia się przy użyciu wizualnej skali analogowej (VAS – visual analogue scale). Chory zaznacza stopień nasilenia bólu na 10-centymetrowym odcinku lini prostej, gdzie 0 oznacza brak dolegliwości bólowych, a 10 ból bardzo nasilony (ryc. 1.).

Bóle stawów (artralgia)

Bóle stawów, określane popularnie jako reumatyzm, są głównym objawem chorób stawów – najczęściej choroby zwyrodnieniowej stawów. Ból stawów nie jest objawem swoistym dla zapalnych chorób reumatycznych (np. reumatoidalnego zapalenia stawów), może im jednak towarzyszyć (np. w toczniu rumieniowatym układowym, twardzinie układowej, polimialgii reumatycznej i in.).