Wstęp

Większość chorób reumatycznych cechuje aktywny proces zapalny, zwykle przewlekły, którego przyczyną są reakcje autoimmunologiczne. Ostry proces zapalny obserwuje się w napadach dny moczanowej i dny rzekomej oraz w zakażeniu stawów o etiologii bakteryjnej, wirusowej czy grzybiczej.

Szybkość opadania krwinek czerwonych (OB)

Zwiększone stężenie niektórych białek osocza łączących się z błoną komórkową krwinek czerwonych powoduje powstanie aglomeratów, które opadają szybciej niż pojedyncze krwinki. Do białek tych zalicza się między innymi fibrynogen, haptoglobinę, ceruloplazminę, α₂-globuliny, γ-globuliny. Większość z nich należy do białek ostrej fazy.

Metoda pomiaru

Powszechnie akceptowana jest metoda Westergrena. Polega ona na wymieszaniu krwi z cytrynianem sodu i przeniesieniu jej do wyskalowanej kapilary ustawionej w pozycji pionowej. Po godzinie odczytuje się liczbę milimetrów pomiędzy górnym meniskiem osocza a górną granicą krwinek czerwonych, co stanowi wartość OB (odczyn Biernackiego).

Jednostki i normy

Prawidłowa szybkość opadania krwinek czerwonych w ciągu pierwszej godziny wynosi u kobiet 3-15 mm (po 65 r.ż. do 20 mm), u mężczyzn 1-10 mm (po 65 r.ż. do 20 mm). Od 10 tygodnia ciąży OB wzrasta i podwyższona utrzymuje się do 6 tygodnia po porodzie.

Przydatność kliniczna

Na przyspieszenie opadania krwinek czerwonych ma wpływ: niedokrwistość, zwiększenie stężenia fibrynogenu, γ-globulin, α₂-globulin oraz zmniejszenie stężenia albumin.

Wzrost OB jest zawsze wynikiem nieprawidłowym, nakazującym szczegółowe postępowanie diagnostyczne, prawidłowe OB nie wyklucza natomiast choroby. Badanie to umożliwia różnicowanie chorób organicznych od czynnościowych.

W przebiegu chorób reumatycznych OB wzrasta z powodu niedokrwistości, będącej wynikiem przewlekłego procesu zapalnego, wzrostu stężenia białek ostrej fazy oraz hipergammaglobulinemii. Często osiąga wartości trzycyfrowe, co widoczne jest między innymi u osób chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, chorobę Stilla, zespół Sjögrena oraz polimialgię reumatyczną. Zmiany OB w różnych chorobach przedstawia tabela 1.

Białko C-reaktywne (CRP)

Białko C-reaktywne (C-reactive protein) należy do białek ostrej fazy. Nazwa pochodzi od jego zdolności do łączenia się z polisacharydem C pneumokoków w obecności jonów wapnia. CRP zbudowane jest z pięciu podjednostek o strukturze pojedynczego łańcucha polipeptydowego i masie 23 kDa połączonych wiązaniem niekowalencyjnym. Jest syntetyzowane przez hepatocyty pod wpływem cytokin zapalnych, głównie IL-6 i TNF-α. CRP bierze udział w reakcjach odporności nieswoistej. Stężenie CRP wzrasta w 2-5 godzin od uszkodzenia tkanek, osiągając szczyt stężenia pomiędzy 24 a 72 godziną, po czym w ciągu 7 następnych dni się normalizuje.