Przeglądasz archiwalną treść publikacji „Wielka Interna. Reumatologia” Zamów najnowsze wydanie
Podyplomie logo dark

Zespół Marfana

Eugeniusz Józef Kucharz, Anna Kotulska

Definicja

Zespół Marfana jest dziedziczną chorobą tkanki łącznej, uwarunkowaną zmianami budowy i czynności fibryliny 1, wynikającymi z defektu kodującego ją genu. Istnieje ogromna liczba możliwych defektów genu kodującego fibrylinę 1 i dlatego u chorych występują różne zmiany struktury tego białka. Tłumaczy to różnorodność obrazu klinicznego zespołu Marfana.

Zespół Marfana został opisany w 1896 r. przez francuskiego pediatrę A.B.J. Marfana. Gen odpowiedzialny za rozwój zespołu Marfana opisał F. Ramirez w 1991 r. Zespół Marfana (MFS – Marfan syndrome) jest oznaczony numerem 154700 w klasyfikacji chorób dziedzicznych Online Mendelian Inheritance in Man (OMIM).

Patogeneza

Fibryliny to grupa glikoprotein (dawniej określanych jako glikoproteidy strukturalne tkanki łącznej), które tworzą mikrofibryle. Mikrofibryle powstają w wyniku polimeryzacji fibryliny i tworzą błony otaczające elastynę, co jest niezbędne do wytworzenia włókien elastycznych. Mikrofibryle pełnią też inne funkcje, m.in. mocują soczewkę oka do ciała rzęskowego, stabilizują połączenie skóry właściwej z naskórkiem i prawdopodobnie regulują wzrost struktur zbudowanych z tkanki łącznej.

Znane są trzy fibryliny, będące produktami odrębnych genów:

  • fibrylina typu 1 występuje w tkance łącznej, szczególnie w ścianie naczyń, skórze, płucach, rogówce i ciele rzęskowym, a także chrząstkach i ścięgnach
  • fibrylina typu 2 odgrywa rolę we wczesnych okresach tworzenia włókien elastycznych; zaburzenia jej budowy są przyczyną zespołu Bealsa (inaczej Bealsa-Hechta). Charakterystyczne dla pacjentów z zespołem Bealsa są wrodzone przykurcze wielu stawów oraz długie palce rąk i stóp
  • fibrylina typu 3 występuje głównie w ośrodkowym układzie nerwowym.

Budowa i czynność fibryliny typu 1

Fibrylina typu 1 jest białkiem o masie cząsteczkowej ok. 350 kDa. Jest syntetyzowana w postaci białka prekursorowego zawierającego 2871 reszt aminokwasowych. Gen kodujący fibrylinę typu 1 znajduje się na chromosomie 15 w pozycji 15q21.1. Jest to stosunkowo duży gen, nazwany FBN1, liczący ok. 200 kb. Sekwencję kodującą tworzy 65 eksonów. Opisano ponad 200 różnych mutacji genu kodującego.

Fibrylina typu 1 ma złożoną budowę, w której wyróżnia się 5 odcinków:

  • największy, stanowiący ok. 75% całego białka, to bogaty w reszty cysteinowe odcinek zawierający 46 fragmentów zbliżonych strukturalnie do naskórkowego czynnika wzrostu (EGF-like); uczestniczy on w łączeniu z innymi białkami i może przyłączać jony wapniowe. Inna część tego odcinka jest zbliżona strukturalnie do białka wiążącego transformujący czynnik wzrostu β1 (TGFBBP transforming growth factor β1-binding protein); jedną z ważnych funkcji biologicznych fibryliny typu 1 jest wiązanie tego czynnika
  • odcinek bogaty w reszty zasadowych aminokwasów
  • odcinek bogaty w reszty cysteinowe
  • odcinek zawierający reszty prolilowe
  • fragment karboksyterminalny (C-końcowy).

Epidemiologia

Zespół Marfana dziedziczy się autosomalnie dominująco, czyli prawdopodobieństwo jego wystąpienia wynosi 50%, jeżeli choruje jedno z rodziców. Częstość występowania zespołu Marfana szacuje się na 0,02-0,04%, czyli 1 na 10 000-20 000 żywych urodzeń....