Wstęp

Zapalenia stawów wywołane przez kryształy należą do stosunkowo częstych chorób układu ruchu. Ich częstość wyraźnie rośnie wraz ze starzeniem się społeczeństw oraz zmianą trybu życia i nawyków żywieniowych. Coraz więcej wiadomo o patofizjologii i czynnikach ryzyka chorób wynikających z odkładania się w tkankach kryształów kwasu moczowego, kryształów dwuwodnego pirofosforanu wapnia (CPPD – calcium pyrophosphate dihydrate), hydroksyapatytu (BCP – basic calcium phosphate), innych związków wapniowo-fosforanowych, szczawianu wapnia i lipidów. Choroby stawów wywołane przez kryształy są szczególnie częste w starzejących się społeczeństwach.

W badaniach eksperymentalnych wyjaśniono wiele elementów patofizjologii zapaleń stawów wywoływanych przez kryształy:

• określono funkcję genów kodujących białka biorące udział w transporcie kwasu moczowego w nerkach oraz pozanerkowo
• ustalono mechanizmy aktywacji komórek fagocytujących przez receptory
• opisano rozwój i przebieg zapalenia wywoływanego przez kryształy moczanu sodu
• określono rolę genu ANK w transporcie komórkowym pirofosforanu wapnia
• ustalono związki między zaburzoną ekspresją ludzkiego homologu genu ANK (ANKH) z rodzinną i sporadyczną postacią choroby z odkładania się złogów dwuwodnego pirofosforanu wapnia (CPPD)
• w ostatnich latach wprowadzono do praktyki klinicznej nowe substancje (niepurynowe analogi inhibitorów oksydazy ksantynowej, pegylowaną urykazę, leki antycytokinowe), co stworzyło nowe możliwości terapeutyczne w tej grupie chorób układu ruchu.

Coraz więcej dowodów z badań doświadczalnych i obserwacji epidemiologicznych potwierdza, że hiperurykemia poza tym, że jest przyczyną odkładania się moczanu sodu w układzie ruchu, odgrywa istotną rolę w rozwoju takich chorób cywilizacyjnych jak:

• choroby układu krążenia, np. nadciśnienie tętnicze
• przewlekła choroba nerek
• zespół metaboliczny.

O wadze problemu zapaleń stawów i innych patologii wywołanych przez odkładanie się kryształów w tkankach organizmu człowieka świadczy fakt, że stale przez międzynarodowe zespoły są aktualizowane zasady rozpoznawania i leczenia chorób należących do tej grupy. W 2014 roku European League Against Rheumatism (EULAR) w ramach inicjatywy 3e (evidence, experts, exchange – fakty naukowe, eksperci, wymiana) przedstawiła aktualne wytyczne obejmujące zasady rozpoznawania i leczenia dny moczanowej.

W 2011 roku opublikowano wytyczne EULAR dotyczące terminologii, rozpoznania oraz leczenia chorób wynikających z odkładania się w tkankach złogów pirofosforanu wapnia.