Wstęp

Gorączka reumatyczna (febris rheumatica) jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym, charakteryzującą się zapaleniem wielotkankowym, które prowadzi do typowych objawów klinicznych:

• zapalenia serca (carditis)
• zapalenia stawów (arthritis)
• pląsawicy mniejszej (chorea minor, chorea Sydenhami)
• rumienia brzeżnego (erythema marginatum)
• guzków podskórnych (noduli subcutanei).

Długofalowym następstwem gorączki reumatycznej może być nabyta wada serca, spowodowana włóknieniem zastawek.

Objawy gorączki reumatycznej pojawiają się po 2-3 tygodniach od zakażenia górnych dróg oddechowych paciorkowcem β-hemolizującym grupy A. Pierwotna profilaktyka gorączki reumatycznej polega na właściwym leczeniu zapaleń gardła o etiologii paciorkowcowej (tj. na stosowaniu penicyliny przez 10 dni).

Szacuje się, że:

• co najmniej 15,6 mln ludzi na świecie cierpi z powodu przewlekłej reumatycznej choroby serca będącej powikłaniem gorączki reumatycznej
• 1,9 mln przebyło rzut gorączki reumatycznej bez zapalenia serca (ale stale potrzebuje profilaktyki)
• co roku rozpoznaje się 470 tys. nowych przypadków choroby
• rocznie dochodzi do ponad 230 tys. zgonów z powodu przewlekłej reumatycznej choroby serca (prawie wszystkie zdarzają się w państwach rozwijających się; przewlekła reumatyczna choroba serca jest tam jedną z najczęstszych przyczyn śmierci z powodów sercowych dzieci i dorosłych <40 r.ż.).

Definicja

Gorączka reumatyczna jest układową zapalną chorobą tkanki łącznej rozwijającą się u osób genetycznie predysponowanych w następstwie nieleczonego zakażenia Streptococcus pyogenes, w wyniku którego po okresie utajenia dochodzi do zmian zapalnych w sercu, stawach, ośrodkowym układzie nerwowym, skórze i tkance podskórnej. Trwałym następstwem choroby może być przewlekła reumatyczna choroba zastawkowa serca. Po pierwszym rzucie może dojść do nawrotów zwiększających ryzyko uszkodzenia serca. Ryzyko to jest tym wyższe, im młodszy pacjent.

Epidemiologia

Sytuacja na świecie

Do połowy lat pięćdziesiątych XX w. gorączka reumatyczna była chorobą bardzo rozpowszechnioną na świecie. Dzięki postępującej industrializacji, poprawie warunków higienicznych i lepszemu dostępowi do opieki medycznej jej częstość w krajach Europy Zachodniej oraz USA zaczęła się znacznie zmniejszać: ze 100-200 zachorowań do 0,5-3 na 100 tys. osób. Jednak w Indiach, Sri Lance i Afryce czy w Australii (wśród Aborygenów) i Nowej Zelandii (wśród Maorysów) zapadalność jest wciąż wysoka, podobnie jak odsetek uszkodzeń serca i śmiertelność. Wskazuje to na większą podatność tych populacji oraz wyraźny związek z warunkami socjoekonomicznymi. Szacuje się, że na świecie >80% przypadków gorączki reumatycznej z przewlekłą reumatyczną zastawkową chorobą serca występuje w krajach rozwijających się.