Wstęp

Płyn w opłucnej lub jej naciek mogą się pojawić w przebiegu wielu chorób nowotworowych. Nowotwory są trzecią w kolejności przyczyną gromadzenia płynu w jamie opłucnej (po niewydolności serca i zakażeniach). W ponad 40% przypadków przyczyną płynu o charakterze nowotworowym w opłucnej jest rak płuca. Szacuje się, że płyn w jamie opłucnej występuje u 8-15% chorych na raka płuca, u 2-12% chorych na raka piersi i u około 7% pacjentów z chłoniakiem.

Zmiany nowotworowe w opłucnej nie zawsze objawiają się gromadzeniem płynu, nie zawsze też płyn pojawiający się w opłucnej u chorego z nowotworem jest następstwem zajęcia opłucnej. Na przykład u chorych na raka płuca płyn jest wynikiem zajęcia opłucnej przez nowotwór w 70% przypadków, w pozostałych jest jedynie objawem towarzyszącym.

Przerzuty do opłucnej dają najczęściej rak gruczołowy płuc i rak gruczołowy wywodzący się z innych narządów, głównie jamy brzusznej.

Przerzuty do opłucnej

Patogeneza

Przez nowotworowy płyn opłucnowy rozumie się płyn, w którym obecne są komórki nowotworowe, lub płyn, któremu towarzyszą widoczne zmiany nowotworowe opłucnej. Przyczyną gromadzenia płynu w jamie opłucnej w przebiegu nowotworu może być:

• zaburzony drenaż limfatyczny jamy opłucnej
• zwiększona przepuszczalność naczyń włosowatych
• zajęcie osierdzia przez proces rozrostowy
• przerwanie ciągłości przewodu piersiowego.
  
  

Komórki nowotworowe uwolnione z ogniska pierwotnego mogą powodować zatory w naczyniach włosowatych płuc, rozsiewać się drogą krwiopochodną, nowotwór może też naciekać opłucną bezpośrednio lub drogą naczyń chłonnych. Z naczyń krwionośnych lub limfatycznych komórki migrują przez ścianę na powierzchnię opłucnej.

Czasami mimo obecności choroby nowotworowej płyn w opłucnej nie ma charakteru nowotworowego. Powstaje wtedy w wyniku miejscowego lub systemowego działania nowotworu, może być efektem chemio- bądź radioterapii. Taki płyn nosi miano paranowotworowego.

Obraz kliniczny

Więcej niż połowa chorych z płynem w jamie opłucnej zgłasza duszność. Nasilenie odczuwanej duszności zależy nie tylko od ilości płynu, ale również od stopnia uszkodzenia układu oddechowego i krążenia – przed chorobą i przez nią.

Obecność w opłucnej płynu o charakterze nowotworowym świadczy o poważnym zaawansowaniu choroby podstawowej: tacy chorzy zgłaszają zwykle także inne dolegliwości, najczęściej związane z rozwojem nowotworu (brak apetytu, utratę wagi, postępujące osłabienie).

Przyczyną bólu jest zajęcie przez proces nowotworowy opłucnej ściennej lub ściany klatki piersiowej.