Wstęp

Wentylacja płuc wzrasta nie tylko w odpowiedzi na zwiększone zapotrzebowanie na tlen, ale i wskutek zwiększenia metabolizmu i nawet nieznacznego spadku pH krwi tętniczej. Głównym zadaniem układu oddechowego – oprócz wymiany gazowej – jest utrzymywanie równowagi kwasowo-zasadowej (usuwanie dwutlenku węgla). W zespole hiperwentylacji wzrost wentylacji minutowej prowadzi do zmniejszenia ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla w pęcherzykach płucnych (PaCO₂), co wywołuje charakterystyczne objawy. Rozpoznanie powinno być potwierdzone w badaniach dodatkowych.

Definicja

Zespół hiperwentylacji to stan zwiększonej (i przewyższającej zapotrzebowanie metaboliczne) wentylacji minutowej prowadzącej do obniżenia pCO₂ krwi tętniczej poniżej dolnej granicy normy oraz zmian parametrów hemodynamicznych i chemicznych krwi. Charakterystyczne objawy kliniczne wywołane są spadkiem prężności CO₂ we krwi tętniczej (PaCO₂). Przyjmuje się, że do zwiększenia wentylacji minutowej płuc i znamiennego spadku PaCO₂ i PaCO₂ prowadzi nieprawidłowa reakcja ośrodka oddechowego związana z:

• aktywacją układu współczulnego
• temperaturą otoczenia
• zmianami pH i osmolarności osocza
• stężeniem mleczanu w OUN
• niedoborem opiatów odpowiedzialnych za regulację czynności ośrodka oddechowego
• czynnikami natury emocjonalnej.
  
  

Zespół hiperwentylacji może przebiegać bez spadku PaCO₂ lub tylko z opóźnieniem wyrównywania hipokapni.

Epidemiologia

Częstość występowania zespołu hiperwentylacji w populacji ogólnej ocenia się na ok. 6%. Najwyższa jest zapadalność między 15 r.ż. a 55 r.ż. Zespół hiperwentylacji występuje siedmiokrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. U krewnych pierwszego stopnia częstość występowania tego zespołu jest większa niż w populacji ogólnej, nie opisano jednak podłoża genetycznego. Nie ma podobnych danych w odniesieniu do nagłych stanów zagrożenia życia.

Często zespoły hiperwentylacji współwystępują z zaburzeniami lękowymi, a nasilone reakcje lękowe i hiperwentylacja wiążą się z wieloma chorobami. Chociaż tylko co czwarty przypadek zespołu hiperwentylacji towarzyszy napadom paniki, to hiperwentylacja jest charakterystycznym objawem u co drugiej osoby w trakcie napadu paniki, np. w agorafobii.

Zespół hiperwentylacji występuje często u chorych wymagających nagłej pomocy medycznej.

Patogeneza

Przyczyny

Etiologia zespołu hiperwentylacji wiązana jest z zaburzeniami psychogennymi (takimi jak lęk, strach, pobudzenie, panika, agresja, depresja) lub somatycznymi (np. hipoksją, kwasicą metaboliczną, wysoką gorączką, śpiączką wątrobową, zatruciem salicy...