Wstęp

Niezwykle ważna jest diagnostyka różnicowa alergicznego i niealergicznego nieżytu nosa. Terapia skuteczna w alergicznym nieżycie nosa (m.in. leki przeciwhistaminowe i donosowe glikokortykosteroidy) jest zwykle mało skuteczna w postaciach niealergicznych. Kluczowy dla rozpoznania niealergicznego nieżytu nosa jest wywiad. Należy zwrócić szczególną uwagę na:

• czas trwania objawów
• natężenie reakcji zapalnej
• sezonowość
• rodzaj czynników wywołujących, w tym wpływ czynników środowiskowych
• alergię
• przyjmowane leki
• choroby współwystępujące.
  
  

Postawienie diagnozy jest trudne i często możliwe dopiero po wykluczeniu alergicznego nieżytu nosa (ANN). Najczęstszym rodzajem niealergicznego nieżytu nosa (NNN) jest nieżyt infekcyjny (wirusowy). Szacuje się, że wśród osób z nieżytem nosa aż u 43% jest to nieżyt alergiczny, u 34% występują obie formy (ANN i NNN), natomiast u pozostałych 23% jest to niealeregiczny nieżyt nosa.

Klasyfikacja

Wyróżnia się:

• atroficzny/zanikowy nieżyt nosa
• polekowy nieżyt nosa
• nieżyt emocjonalny
• powysiłkowy nieżyt nosa
• smakowy nieżyt nosa
• hormonalny nieżyt nosa
• infekcyjny nieżyt nosa (ostry i przewlekły)
• niealergiczny nieżyt nosa z eozynofilią (NARES)
• naczynioworuchowy nieżyt nosa
• nieżyt wywołany nadprzełykową postacią choroby refluksowej
• zawodowy nieżyt nosa (rodzaj nieżytu nosa z podrażnienia).

Diagnostyka i różnicowanie

Wywiad

Początek i czas trwania objawów

Nagły początek jest charakterystyczny dla nieżytów infekcyjnych, zaostrzenia alergicznego nieżytu nosa lub zalegania ciała obcego w jamie nosowej. Ważny jest również wiek wystąpienia pierwszych dolegliwości:

• w postaci alergicznej w 80% przypadków objawy pojawiają się przed 20 r.ż.
• pojawienie się objawów po 40 r.ż. sugeruje IgE-niezależne zapalenie lub chorobę, w której dochodzi do przewagi układu przywspółczulnego
• u starszych kobiet częściej występuje nieżyt naczynioruchowy, a u mężczyzn po 50 r.ż. ‒ zmiany zapalne z polipami.
  
  

Zawsze należy przeanalizować związek między pojawianiem się objawów a fazą cyklu menstruacyjnego i przyjmowanymi lekami.

Kluczowa jest też ocena czasu trwania objawów. Mogą trwać:

• cały rok – jak w przypadku przewlekłego zapalenia zatok i przewlekłego alergicznego nieżytu nosa
• pojawiać się okresowo (okresowy ANN).
  
  

Niealergiczny nieżyt nosa zwykle ma przebieg całoroczny z okresami zaostrzeń.

Inne ważne elementy wywiadu

Warto pamiętać, że:

• rodzinne występowanie dolegliwości jest typowe dla alergicznego nieżytu nosa, ale rzadkie dla niealergicznego
• w niealergicznym nieżycie nosa błonę śluzową nosa mogą podrażniać: zanieczyszczenia, dym tytoniowy, zimne powietrze, formaldehyd, dezodoranty, chemia gospodarcza, zmiana pogody, dieta; dolegliwości mogą pojawiać się wyłącznie w domu lub w miejscu pracy
• wpływ emocji i stresu sugeruje podłoże psychosomatyczne
• współwystępowanie innych chorób alergicznych (np. astmy) jest charakterystyczne dla alergicznego nieżytu nosa
• kichanie i wodnisty wyciek są również bardziej charakterystyczne dla postaci alergicznej.