Wstęp

Mimo postępów diagnostyki i terapii w ostatnich 30 latach w niewielkim stopniu zmniejszyła się umieralność z powodu pneumokokowego pozaszpitalnego zapalenia płuc, najczęstszej postaci bakteryjnego zapalenia płuc. Odpowiadają za to przede wszystkim starzenie się społeczeństwa, zwiększona częstość wtórnych zaburzeń odporności i narastająca antybiotykooporność bakterii związana z nadużywaniem antybiotyków. W obliczu globalnego narastania oporności bakterii na powszechnie stosowane antybiotyki World Health Organization (WHO) uznała walkę z lekoopornością drobnoustrojów za działanie priorytetowe. Dlatego w wielu krajach tworzy się i co kilka lat uaktualnia wytyczne postępowania diagnostycznego i terapeutycznego w zapaleniu płuc. Stosowanie się do wytycznych przynosi wymierne korzyści:

• skraca czas hospitalizacji
• obniża koszty leczenia
• zmniejsza śmiertelność wewnątrzszpitalną
• zapobiega rozwojowi lekooporności bakterii.

Podziały i definicje zapaleń płuc

Podział według WHO i ATS

Kliniczny podział zapaleń płuc według WHO i ATS (American Thoracic Society) uwzględnia miejsce pobytu chorego, w którym doszło do rozwoju infekcji, oraz stan odporności pacjenta i wyróżnia 3 postacie zapaleń płuc:

• pozaszpitalne zapalenie płuc (CAP ‒ community-acquired pneumonia; środowiskowe, domowe) ‒ zapalenie płuc, które wystąpiło w warunkach domowych, w codziennym środowisku bytowym
• szpitalne zapalenie płuc (HAP ‒ hospital-acquired pneumonia) ‒ zapalenie płuc, którego pierwsze objawy wystąpiły po upływie 48 godzin od przyjęcia do szpitala i przed upływem 72 godzin od wypisania ze szpitala, przy czym chory ani w chwili przyjęcia, ani wcześniej nie był zaintubowany
• zapalenie płuc związane z kontaktem ze służbą zdrowia (HCAP ‒ healthcare-associated pneumonia) ‒ zapalenie płuc u wszystkich chorych, którzy byli hospitalizowani na oddziale pomocy doraźnej przez ≥2 dni w ciągu 90 dni od zakażenia; u chorych, którzy przebywali w domu opieki lub zakładzie opieki przewlekłej; u chorych, którym w ciągu ostatnich 30 dni od aktualnego zakażenia podawano dożylnie antybiotyki, zastosowano chemioterapię lub którym leczono ranę (lub rany), oraz u chorych, którzy z innych powodów zgłosili się do szpitala lub stacji hemodializ
  
  

Ponadto należy wyróżnić jeszcze zapalenia płuc u osób z osób z obniżoną odpornością, zapalenie płuc zachłystowe i zapalenie płuc nawracające (≥3/rok u danego chorego).

Zapalenia płuc typowe i atypowe

Ze względu na przebieg kliniczny, ściśle uzależniony od czynnika etiologicznego, zapalenia płuc dzielone są na zapalenia typowe (bakteryjne) i atypowe (bakteryjne i wirusowe):