Przeglądasz archiwalną treść publikacji „Wielka Interna. Pulmunologia” Zamów najnowsze wydanie
Podyplomie logo dark

Odma śródpiersia

Józef Kozak

Wstęp

Odma śródpiersia (pneumomediastinum), nazywana przez niektórych rozedmą śródpiersia (emphysema mediastinum) jest rzadkim stanem chorobowym występującym z częstością 1 na 10 000 przyjęć szpitalnych, najczęściej u mężczyzn między 20 a 40 r.ż.

Odmę śródpiersia z towarzyszącą odmą podskórną po manewrze Valsalvy pierwszy opisał Simmons w 1784 r., natomiast odmę śródpiersia po urazie Laennec w 1819 r. W 1939 r. Hamman opisał cechy kliniczne odmy śródpiersia, w tym tzw. objaw Hammana (chrzęszczący lub skrzypiący dźwięk słyszalny synchronicznie z czynnością serca w okolicy przedsercowej, nasilający się podczas wdechu i w ułożeniu na lewym boku).

Definicja

Odma śródpiersia charakteryzuje się występowaniem wolnego gazu (powietrza) w śródpiersiu.

Patofizjologia

Odma śródpiersia powstaje samoistnie albo na skutek zmian chorobowych lub urazowych. Powietrze może pochodzić z płuc, dróg oddechowych, przewodu pokarmowego lub spoza organizmu.

Powietrze z górnych dróg oddechowych

Powietrze może się przedostać do śródpiersia w wyniku pourazowego (1-2%) lub jatrogennego (0,05-0,35%) uszkodzenia tchawicy, oskrzeli, krtani.

Powietrze z dolnych dróg oddechowych

Do uszkodzenia dolnych dróg oddechowych może dojść w wyniku biopsji przezoskrzelowej. Po tym zabiegu w 2-4% przypadków dochodzi do odmy opłucnej, rzadko do odmy śródpiersia. Krwawienie obserwuje się u 2% chorych.

Powietrze z miąższu płucnego

W 1939 r. Macklin opisał sekwencję zdarzeń prowadzącą do powstania odmy śródpiersia. Na skutek wzrostu ciśnienia w drogach oddechowych dochodzi do pękania drobnych pęcherzyków płucnych i przedostawania się powietrza do miąższu płucnego. Dalej powietrze przenika wzdłuż przestrzeni okołooskrzelowych i okołonaczyniowych w kierunku śródpiersia (efekt Macklina).

Do stanów takich dochodzi podczas: napadu kaszlu w astmie, defekacji, wymiotów, porodu, podnoszenia ciężarów, nurkowania, sztucznej wentylacji, inhalacji, próby Valsalvy, barotraumy.

Powietrze rozdzielające tkankę okołonaczyniową w miąższu płucnym wywołuje rozedmę śródmiąższową. Powietrze rozchodzi się ku górze do przestrzeni zagardłowej i tkanki podskórnej na szyi i tułowiu. Gdy w śródpiersiu osiągnie dostatecznie wysokie ciśnienie, powoduje pękanie opłucnej ściennej śródpiersiowej, co wywołuje odmę opłucnową (w 10-18% przypadków). Powietrze może też przedostawać się do worka osierdziowego otrzewnej lub przestrzeni zaotrzewnowej (przez trójkąt mostkowo-żebrowy, rozwór aortalny i okołoprzełykowy przepony). Tą samą drogą powietrze wędruje do śródpiersia z jamy brzusznej (np. podczas laparoskopii).