Wstęp

W ostatnich latach zmieniło się spojrzenie na etiologię, diagnostykę i leczenie zapaleń i zakażeń nosa i zatok przynosowych. Zmieniono też ich definicję: dziś choroby błony śluzowej nosa i zatok przynosowych uznaje się za jedno schorzenie. Choroba wymaga złożonego postępowania diagnostyczno-leczniczego, nie można więc uznać jej za zwykłą infekcję górnych dróg oddechowych.

Definicja

Według European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps 2007 (EPOS 2007), zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych charakteryzuje się występowaniem przynajmniej dwóch z poniższych objawów (przy czym jednym z nich musi być blokada nosa lub wyciek z nosa):

• blokada nosa (niedrożność przewodów nosowych)
• wyciek z nosa – przedni lub tylny (określany czasem jako uczucie spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła)
• ból lub uczucie rozpierania w obrębie twarzy
• upośledzenie lub utrata powonienia.

Postacie kliniczne

Ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych

Ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych (OZZP) to postać choroby, w której objawy trwają <12 tygodni i całkowicie ustępują. Wyróżnia się:

• przeziębienie/wirusowe OZZP (objawy trwają <10 dni)
• niewirusowe OZZP (objawy nasilają się po upływie 5 dni lub utrzymują się po upływie 10 dni, ale krócej niż 12 tygodni).

Przewlekłe zapalenie nosa i zatok przynosowych

Przewlekłe zapalenie nosa i zatok przynosowych (PZZP) to postać choroby, w której objawy utrzymują się >12 tygodni (PZZP może też ulegać zaostrzeniom). Wyróżnia się:

• PZZP z polipami nosa
• PZZP bez polipów nosa.

Epidemiologia

Zapalenie zatok przynosowych jest częstą chorobą, dotyka bowiem około 12% populacji ogólnej. Badania epidemiologiczne z ostatnich lat wskazują, że u 87% chorych z infekcyjnym nieżytem nosa obserwuje się objawy ze strony zatok przynosowych. Zapalenie zatok przynosowych występuje u dorosłych 2–3 razy w roku, a u dzieci 6–8 razy w roku. Zachorowalność na zapalenie zatok przynosowych stale wzrasta, a koszty leczenia są coraz większe.

Patofizjologia

Na ogół proces zapalny przechodzi do jam zatok z błony śluzowej nosa. Zapalenie błony śluzowej nosa wyprzedza z reguły zapalenie zatok przynosowych, natomiast zapalenie zatok przynosowych bez zmian zapalnych w błonie śluzowej nosa występuje bardzo rzadko.

Rozwijające się w błonie śluzowej zapalenie to wieloczynnikowy proces reakcji komórkowych i humoralnych stanowiących mechanizm obronny, mający wyeliminować czynnik zakaźny i wspomagać naprawę uszkodzonych tkanek.