Przeglądasz archiwalną treść publikacji „Wielka Interna. Pulmunologia” Zamów najnowsze wydanie
Podyplomie logo dark

Badanie czynności układu oddechowego

Waldemar Tomalak, Piotr Boros

Wstęp

Oddychanie ma na celu dostarczanie odpowiedniej ilości tlenu do komórek i usuwanie powstającego w procesach metabolicznych dwutlenku węgla. Ilość dostarczanego tlenu jest zmienna: inne jest zapotrzebowanie w spoczynku, inne w czasie intensywnego wysiłku fizycznego, inne jeśli w organizmie toczy się proces patologiczny wpływający na oddychanie i wymianę gazową między atmosferą a organizmem.

Badania czynnościowe układu oddechowego wykonywane w przeznaczonych do tego laboratoriach oceniają najczęściej funkcjonowanie pompy oddechowej, dystrybucję powietrza w płucach i wymianę gazową.

Fizjologia oddychania

W układzie oddechowym poszczególnym komponentom odpowiadają realizowane przez nie funkcje (tab. 1).

Ośrodek oddechowy zlokalizowany jest w mózgu i przez receptory steruje oddychaniem – zarówno spoczynkowym, jak i w reakcji na rozmaite bodźce.

Mięśnie oddechowe odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie pompy oddechowej i cykliczne zmiany ciśnień powodujące wdychanie i wydychanie powietrza.

Drogi oddechowe są odpowiedzialne za dystrybucję powietrza do pęcherzyków płucnych, w których zachodzi wymiana gazowa między przestrzenią pęcherzykową a łożyskiem naczyniowym płuc.

Aparat śluzowo-rzęskowy realizuje tzw. pozaoddechową funkcję płuc i jest odpowiedzialny za ochronę i oczyszczanie układu oddechowego, np. usuwanie wnikających do układu oddechowego zanieczyszczeń organicznych (wirusy, bakterie) i nieorganicznych (dymy, pyły).

Podstawowe zmienne oddechowe

Naturalne oddychanie w spoczynku charakteryzuje się niewielką amplitudą zwaną objętością oddechową (TV – tidal volume), wynoszącą u zdrowego człowieka ok. 400-600 ml. Koniec spokojnego wydechu to naturalny punkt odniesienia, od którego zaczyna się wdech. Jest to objętość, gdy klatka piersiowa znajduje się w stanie równowagi – ciśnienie wewnątrz klatki piersiowej równe jest atmosferycznemu.

Wyróżnia się jeszcze dwa charakterystyczne poziomy ograniczające – poziom maksymalnego wdechu i poziom maksymalnego wydechu. Przebieg zmian objętości w czasie oddychania (spirogram) z uwzględnieniem manewrów maksymalnych przedstawiono na rycinie 1.

Pojemność życiowa płuc (VC – vital capacity) to maksymalna ilość powietrza wciągana do płuc po wcześniejszym maksymalnym wydechu. Jest to objętość, którą można wydmuchać z płuc z poziomu maksymalnego upowietrznienia płuc (maksymalnego wdechu). Zgodnie z ryciną 1 VC określa się jako:

VC = TV + IRV + ERV

albo

VC = IC + ERV

Po maksymalnym wydechu powietrza (do poziomu maksymalnego wydechu) w płucach pozostaje zawsze pewna ilość powietrza, której nie można wydmuchać, zwana objętością zalegającą (RV – residual volume). Suma RV i VC stanowi całkowitą pojemność płuc (TLC...