Wstęp

Układ oddechowy człowieka, pozostający w stałym kontakcie z otaczającym środowiskiem, jest narażony na działanie wielu czynników zewnętrznych, w tym infekcyjnych. Ostre zapalenie oskrzeli stanowi ok. 35% wszystkich zakażeń układu oddechowego i jest jedną z najczęstszych chorób u dorosłych i najczęstszą przyczyną wizyt u lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Występuje u osób w każdym wieku. Rzadko udaje się ustalić konkretną przyczynę ostrego zapalenia oskrzeli; najczęściej wywołują je wirusy wykazujące powinowactwo do układu oddechowego, rzadziej bakterie (zwłaszcza atypowe oraz pałeczka krztuśca).

Definicja

Ostre zapalenie oskrzeli charakteryzuje nagłe pojawienie się kaszlu (mogącego się utrzymywać do 3 tygodni), któremu towarzyszą (lub który poprzedzają) objawy ostrej infekcji, zazwyczaj górnych dróg oddechowych (nosa, gardła i zatok przynosowych). Choroba ma najczęściej charakter samoograniczający się (wyleczenie zwykle następuje samoistnie).

Epidemiologia

Ostre zapalenie oskrzeli rozwija się u ok. 5% dorosłych. Zapadalność jest zdecydowanie wyższa w okresie jesienno-zimowo-wczesnowiosennym. Pod koniec XX w. tylko w USA zachorowalność na ostre zapalenie oskrzeli wynosiła 50-60 przypadków na 1000 osób rocznie. Ostre zapalenie oskrzeli znalazło się na dziewiątym miejscu na liście najczęstszych chorób w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (odpowiadało za >10 mln wizyt rocznie).

Mechanizmy ochronne dróg oddechowych

Istnieje wiele mechanizmów zabezpieczających przed zakażeniami układu oddechowego. Dzięki nim dolne drogi oddechowe w warunkach fizjologicznych są jałowe.

Tkanka chłonna oskrzeli

Tkanka chłonna oskrzeli (BALT – bronchus-associated lymphoid tissue) jest jedną z najważniejszych linii obrony przed drobnoustrojami. BALT to główne miejsce różnicowania się komórek T i B oraz syntezy dimerycznej postaci (wydzielniczej) immunoglobuliny A (sIgA). Prawidłowe działanie miejscowego systemu odporności umożliwia szybką eliminację czynników szkodliwych. Istotne znaczenie ma funkcjonalna integralność BALT, tj. fakt, że prekursory komórek efektorowych przemieszczają się do miejsc aktualnie stymulowanych.

Oczyszczanie śluzowo-rzęskowe

Oczyszczanie śluzowo-rzęskowe jest jednym z nieswoistych mechanizmów obronnych dróg oddechowych. Jego istotą jest przemieszczanie wydzieliny z oskrzeli ku górze, tj. w kierunku tchawicy i nosogardzieli, skąd zostaje odkrztuszona lub połknięta. Zaa...