Wstęp

Alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa, nazywane także alergicznym nieżytem nosa (ANN), dotyczy ok. 15-25% światowej populacji. Uważa się, że liczba ta jest zaniżona, bo wielu chorych nie szuka pomocy lekarskiej, a choroba często nie jest rozpoznawana. Rozpoczyna się zazwyczaj w dzieciństwie lub wczesnej młodości (między 5 a 25 r.ż.), rzadziej występuje po 45 r.ż. Podobnie jak inne choroby alergiczne, ma podłoże genetyczne wynikające ze współdziałania wielu genów. Alergiczny nieżyt nosa wiąże się także z zanieczyszczeniem środowiska, zwiększonym narażeniem na alergeny, zmniejszoną zapadalnością na infekcje, zmianą stylu życia, dietą i stresem. Alergiczny nieżyt nosa sprzyja rozwojowi innych chorób alergicznych, np. astmy, rhinosinusits, alergicznego zapalenia spojówek czy atopowego zapalenia skóry.

Klasyfikacja

Według dokumentu Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma (ARIA) wyróżnia się okresowy i przewlekły alergiczny nieżyt nosa. Okresowy nieżyt nosa charakteryzuje się występowaniem objawów przez mniej niż 4 dni w tygodniu i krócej niż 4 tygodnie. W przewlekłym nieżycie nosa objawy utrzymują się dłużej niż 4 dni w tygodniu i dłużej niż 4 tygodnie. Ze względu na intensywność objawów wyróżniamy łagodny, umiarkowany i ciężki alergiczny nieżyt nosa. Postać łagodną charakteryzują objawy o niewielkiej intensywności i niskiej uciążliwości, które nie zaburzają snu ani aktywności dziennej. W postaci umiarkowanej i ciężkiej objawy utrudniają funkcjonowanie w ciągu dnia i zaburzają sen.

Patofizjologia

Podłożem alergicznego nieżytu nosa jest zapalenie błony śluzowej nosa, a mechanizmem inicjującym jest typ pierwszy reakcji alergicznej. Po ekspozycji alergen jest wiązany przez komórki prezentujące antygen i prezentowany limfocytom Th2, które uwalniają IL-4 i IL-5. Pod wpływem interleukiny 4 limfocyty B rozpoczynają produkcję IgE. Receptory dla IgE znajdują się m.in. na powierzchni komórek tucznych i bazofilów; związanie IgE powoduje ich degranulację i uwolnienie mediatorów zapalnych, z których najważniejszym jest histamina. Histamina odpowiada za większość objawów alergicznego nieżytu nosa (świąd, kichanie). Inne mediatory, np. leukotrieny cysteinylowe (LTC₄, LTD₄) i prostaglandyny (PGD₂, PGI₂), sprzyjają obrzękowi błony śluzowej nosa. Interleukiny i chemokiny (w tym produkowana przez limfocyty Th2 IL-5) biorą także udział w podtrzymywaniu reakcji zapalnej, m.in. przez aktywację i rekrutację eozynofilów. Granulocyty kwasochłonne wydzielają wiele białek (główne białko zasadowe, białko kationowe eozynofilów, peroksydazę), które uszkadzają komórki nabłonka błony śluzowej nosa.