Wstęp

Mimo ogromnych osiągnięć nauk medycznych, biologicznych i technicznych na początku XXI w. wskaźniki chorobowości dla chorób pasożytniczych zmniejszają się bardzo wolno lub utrzymują od wielu lat na stałym poziomie. Dane epidemiologiczne Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wskazują, że znaczna część populacji ludzkiej jest zarażona pasożytami (ok. 2,3 mld nicieniami, 2 mld zarodźcem malarii, 1,5 mld toksoplazmą), zaliczanymi do pasożytów kosmopolitycznych. Parazytozy stanowią problem nie tylko krajów strefy tropikalnej i subtropikalnej, ale także krajów strefy umiarkowanej. Warto podkreślić, że występowanie niektórych chorób pasożytniczych uznaje się za chorobę wskaźnikową zakażenia HIV (toksoplazmoza, kryptosporydioza, izosporoza, leiszmanioza). Pozostałe są częstym problemem w praktyce klinicznej internistów i lekarzy rodzinnych (tasiemczyce, toksoplazmoza, toksokaroza, owsica).

Choroby wywołane przez pierwotniaki (Protozoa)

Ameboza, pełzakowica (Amoebosis, Entamoebosis)

Epidemiologia

Pełzak czerwonki (Entamoeba histolytica) występuje kosmopolitycznie, jednak najczęściej w krajach strefy tropikalnej i subtropikalnej (Azja Południowo-Wschodnia, Afryka Południowo-Wschodnia i Zachodnia, Ameryka Środkowa i Południowa). Na świecie choruje ok. 500 mln ludzi, u połowy z nich rozpoznaje się inwazje wieloogniskowe. Rocznie umiera około 40 tys. zarażonych.

Częstość zarażenia populacji polskiej ocenia się na <1%, ale liczba przypadków amebozy zawlekanej co roku jest wysoka, np. u ponad 90% osób wracających z Indii wykrywa się pełzaka E. histolytica. Konieczna jest hospitalizacja tych osób i badania kontrolne przez następne 2 lata.

Patogeneza

E. histolytica tworzy pełzakowate trofozoity (12-60 μm) z palczastymi lub językowatymi nibynóżkami; cysty (10-20 μm) zawierają 1-4 jądra. Do zarażenia dochodzi drogą oralną; cysta w dolnym odcinku jelita cienkiego lub górnym jelita grubego uwalnia trofozoit. Bezpośrednio z jelita lub wątroby u części chorych tworzą się przez ciągłość ropnie w prawym płucu, ropnie opłucnej lub worka osierdziowego. Ropnie krwiopochodne występują w śledzionie i mózgu oraz innych narządach.

Objawy kliniczne

Chorzy skarżą się na gwałtowny początek choroby z:

• temperaturą >39°C
• osłabieniem
• bólami głowy
• zaburzeniami oddychania.
  
  

W dolnych płatach płuc i opłucnej tworzą się ropnie zawierające liczne trofozoity, rzadko przekształcające się w cysty. W tym samym czasie w wątrobie tworzą się ropnie oraz dochodzi do wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, pojawiają się także i...