Wstęp

Druga połowa XIX w. to okres rozkwitu badań doświadczalnych i doniosłych odkryć bakteriologicznych. Na przełomie XIX i XX w. zidentyfikowano oraz opisano większość patogennych mikroorganizmów. Odkryto metody ich barwienia, hodowania i podstawowe cechy biochemiczne. Nowym gatunkom mikroorganizmów i technikom badawczym nadawano zwykle nazwy pochodzące od nazwisk ich odkrywców. Równolegle prowadzono prace nad badaniem zjawisk odpornościowych i poszukiwaniem szczepionek zapobiegających zakażeniom. Tak powstały nauki medyczne: mikrobiologia chorób infekcyjnych, wakcynologia, immunologia.

Światowy rozgłos w tej dziedzinie uzyskali dwaj badacze: francuski chemik Ludwik Pasteur (1822-1895) (ryc. 1) i o 20 lat młodszy, niemiecki lekarz i bakteriolog Robert Koch (1843-1910) (ryc. 2). W Polsce początki bakteriologii chorób zakaźnych i wakcynologii są ściśle związane z dr. Odonem Bujwidem (1857-1942), który był uczniem Pasteura i Kocha (ryc. 3). Bujwid zajmował się metodami diagnostycznymi wielu chorób zakaźnych (jak zakażenia przyranne, gruźlica, tyfus, cholera, róża i inne), metodami ich prewencji, szczepionkami (w tym przeciwko gruźlicy, błonicy, wściekliźnie). Był prekursorem oświaty zdrowotnej. Zajmował się produkcją surowic i szczepionek. Do historii nauki przeszedł jako jeden z pierwszych polskich bakteriologów, do historii medycyny jako pionier profilaktyki i higieny.

Pod koniec XX w. do diagnostyki chorób infekcyjnych wprowadzono wiele metod genetycznych. Poznano genomy wielu gatunków roślin i zwierząt oraz dziesiątki technik umożliwiających śledzenie procesów życiowych mikroorganizmów. Techniki genetyczne przybliżają wiedzę o patogenezie i metabolizmie mikroorganizmów, rozwoju oporności na antybiotyki, drogach przenoszenia mikroorganizmów i innych zjawiskach niemożliwych do rozszyfrowania przed erą genetyki. Zrozumienie tych procesów umożliwia poszukiwanie nowych leków do walki z chorobami zakaźnymi.

Ogólne wiadomości o pracy laboratoriów mikrobiologicznych

Przeprowadzając diagnostykę mikrobiologiczną infekcji układu oddechowego, ustala się przyczynę choroby. Takim czynnikiem mogą być bakterie, wirusy, grzyby lub pierwotniaki.

Diagnostyka mikrobiologiczna odbywa się w różnych laboratoriach, w związku z czym materiał pobrany od chorych musi być kierowany do specjalistycznych ośrodków. Wykonuje się ją w laboratoriach (tab. 1):

• prątka gruźlicy
• mikrobiologii ogólnej
• mykologii
• wirusologii.
  
  

Laboratoria mikrobiologiczne mają różny stopień referencyjności i często specjalizują się w diagnostyce konkretnych grup drobnoustrojów.