Wstęp

Mukowiscydoza (cystic fibrosis, zwłóknienie torbielowate) jest najczęstszą genetycznie uwarunkowaną wielonarządową chorobą osób rasy kaukaskiej. Występuje z częstością około 1 na 3200 żywych urodzeń. Jest wywołana mutacją genu kodującego kanał jonowy CFTR (cystic fibrosis transmembrane regulator), od którego zależy uwodnienie wydzieliny gruczołów nabłonkowych. Zmiany chorobowe występują w wielu narządach, a na klasyczny obraz kliniczny mukowiscydozy składa się przewlekła choroba oskrzelowo-płucna, niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki, podwyższone stężenie chloru w pocie i niepłodność męska. Objawy zwykle pojawiają się we wczesnym dzieciństwie, tylko u niewielkiego odsetka chorych rozpoznanie jest ustalane dopiero w wieku dorosłym. Jeśli są obecne typowe objawy mukowiscydozy, do rozpoznania konieczne jest wykazanie zwiększonego stężenia chloru w pocie. Rozpoznanie można potwierdzić, wykrywając mutacje obu alleli genu CFTR. Wyleczenie mukowiscydozy nie jest możliwe. Terapia polega na hamowaniu progresji choroby za pomocą kinezyterapii wspomagającej oczyszczanie układu oddechowego, suplementacji enzymów trzustkowych i witamin, zwalczaniu zakażeń i zapobieganiu powikłaniom. Średni czas przeżycia chorych wydłuża się, dlatego coraz więcej z nich osiąga dojrzałość. Szansą na dalsze wydłużenie życia jest przeszczepienie płuc i opracowanie nowych metod terapii.

Epidemiologia

Chorobowość

Mukowiscydoza (zwłóknienie torbielowate) jest najczęstszą genetycznie uwarunkowaną wielonarządową chorobą osób rasy kaukaskiej. Liczbę chorych na świecie ocenia się na około 100 tys. (około 25 tys. w Europie i 30 tys. w USA). Dzięki postępom medycyny w ostatnich 30 latach ok. 40% stanowią dorośli.

Częstość

Częstość występowania mukowiscydozy w Europie ocenia się na około 1:2000-1:4000 żywych urodzeń (średnio 1:3200).

Bezobjawowymi nosicielami jednego zmutowanego allelu jest 3-5% populacji.

Liczba znanych mutacji genu CFTR przekracza 1600. Najczęstszą jest F508del. Częstość jej występowania w Europie maleje w kierunku od północnego zachodu na południowy wschód. W Polsce około 60% chorych posiada F508del w co najmniej jednym allelu, a ponad 30% chorych jest homozygotami F508del/F508del.

Mutacje genu CFTR są znacznie rzadsze u rasy żółtej i czarnej (według danych amerykańskich częstość występowania u rasy żółtej wynosi 1:31 tys., a u rasy czarnej – 1:15 tys.).

Podłoże genetyczne

Sposób dziedziczenia

Choroba jest dziedziczona w sposób autosomalny recesywny. Rodzice są zdrowymi nosicielami (mają po jednej kopii zmutowanego genu i po jednym prawidłowym allelu). Statystycznie 25% potomstwa pary nosicieli choruje na mukowiscydozę, kolejne 25% ma o...