Wstęp

Alergiczne zapalenia pęcherzyków płucnych (AZPP) to grupa zaburzeń o podłożu immunologicznym, w której powtarzająca się ekspozycja na różne antygeny – głównie związki organiczne i drobnocząsteczkowe związki chemiczne – wywołuje u osób predysponowanych reakcję nadwrażliwości. Przyczyną choroby jest interakcja między układem immunologicznym a zewnętrznym antygenem. Wpływają na to zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. U osób wrażliwych dochodzi do wykształcenia reakcji alergicznej typu III wg Gella i Coombsa (z wytworzeniem kompleksów immunologicznych) oraz typu IV (z naciekiem zapalnym limfocytów w dystalnych oskrzelikach i pęcherzykach płucnych). Rozpoznanie AZPP jest trudne głównie z powodu różnorodności objawów klinicznych oraz ciężkości i przebiegu choroby. Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych powinno się brać pod uwagę u osób z chorobami płuc o niepewnej bądź nieznanej etiologii ze względu na to, że leczenie opiera się na wyeliminowaniu kontaktu z antygenem.

Epidemiologia

Częstość występowania AZPP na świecie jest różna i zależy od czynników klimatycznych, położenia geograficznego, lokalnych zwyczajów, palenia papierosów itd. W Polsce występuje z częstością 1,26/100 tys. Zapada na nią 5-15% osób narażonych na dany antygen. Z powodu dużej różnorodności czynników sprawczych wiele osób jest narażonych w miejscu pracy, w domu i w czasie wolnym. Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych najczęściej dotyczy rolników (płuco farmerów), hodowców ptaków (płuco hodowców ptaków), pracowników przemysłu chemicznego, spożywczego (płuco serowarów i hodowców pieczarek) oraz osób pracujących w pomieszczeniach klimatyzowanych (płuco narażonych na nawilżanie) i narażonych na detergenty (płuco detergentowe). Podczas pleśnienia siana, wytwarzania produktów spożywczych (serów, wina) dochodzi do namnażania bakterii i grzybów, które – wdychane – mogą wywoływać AZPP.

Etiologia

AZPP wywołują rozmaite antygeny, m.in. bakterie, grzyby, białka zwierzęce i czynniki chemiczne. Mimo dużych różnic mają cechy wspólne, np. wielkość, rozpuszczalność i zdolność do wyzwalania niespecyficznej reakcji immunologicznej. Antygeny zazwyczaj są mniejsze niż 3 µm. Dzięki temu są inhalowane do dystalnych oskrzelików i pęcherzyków płucnych. Stąd przez układ limfatyczny przedostają się do węzłów wnękowych, wyzwalając IgG-zależną odpowiedź immunologiczną. Wśród mikroorganizmów najczęstszymi czynnikami etiologicznym są bakterie (np. Actinomycetes, Bacillus subtilis), grzyby (np. Aspergillus sp., Scopulariopsis brevicaulis, Penicillium casei, Cephalosporium sp.), a także białka zwierzęce (głównie znajdujące się w odchodach i piórach ptaków). Rodzaje alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych, antygeny, które je wywołują, oraz ich źródła przedstawia tabela 1.