Wstęp

Ropień płuca to miejscowy proces zapalny wywołany przez drobnoustroje chorobotwórcze, w którym dochodzi do destrukcji miąższu i zrębu płucnego z wytworzeniem jamy o średnicy >2 cm na podłożu dokonanej ograniczonej martwicy płuca. Jest to stosunkowo rzadka choroba, o ciężkim przebiegu i poważnym rokowaniu. Do powstania ropnia może prowadzić wiele chorób układu oddechowego, jak i ogólnoustrojowych. Najczęściej rozwija się on na podłożu nacieku zapalnego lub nowotworowego, gdy w obrębie tych zmian dojdzie do martwicy. Mimo postępów antybiotykoterapii i stosowania różnych dodatkowych metod leczenia (w tym fizjoterapii układu oddechowego, powtarzanej bronchofiberoskopii, zabiegów drenażowych i chirurgicznych) śmiertelność wciąż jest wysoka i sięga 15-20%. Leczenie tej ciężkiej choroby jest poważnym problemem klinicznym.

Definicja

Ropniem płuca nazywamy ograniczony obszar ropnej martwicy miąższu płucnego, będący powikłaniem zakażenia (bakteryjnego, rzadziej wirusowego, grzybiczego, pasożytniczego) lub procesu nowotworowego. Pod względem morfologicznym ropień płuc jest jamą wypełnioną treścią ropną (jeżeli jest drenowany przez oskrzele, może być częściowo pusty).

Zgorzel płuca

Jeśli w wyniku zakażenia w płucu powstaną mnogie małe ropnie o średnicy <2 cm, stan taki nazywamy martwiczym zapaleniem płuc lub zgorzelą płuca.

Ropnie wtórne

Jeśli ropień rozwija się na podłożu wcześniejszych zmian chorobowych, określamy go mianem ropnia wtórnego. Ropnie wtórne, które rozwijają się w płucu jeszcze przed ustąpieniem innego stanu chorobowego, określamy jako ropnie synpneumoniczne, a ropnie rozwijające się po ustąpieniu objawów wcześniejszej choroby – jako metapneumoniczne.

Epidemiologia

Częstość występowania ropni płuca w ogólnej populacji nie jest dokładnie znana. Ocenia się jednak, że dzięki postępom antybiotykoterapii i leczenia zapaleń płuc liczba ropni zmniejszyła się ponaddziesięciokrotnie. Rozwojowi ropni płuca sprzyjają różne zaburzenia upośledzające odporność (tab. 1). Znane są przypadki, kiedy mnogie ropnie płuc rozwinęły się u osób podtopionych, w wyniku zachłyśnięcia się wodą.

Patogeneza

Rozwój ropni po aspiracji

Drobnoustroje wywołujące ropnie płuca dostają się do drzewa oskrzelowego najczęściej po przypadkowej aspiracji zakażonej treści z jamy ustnej (u osób z chorobą jamy ustnej lub gardła) bądź z przewodu pokarmowego (zazwyczaj soku żołądkowego). Ropnie płuca obserwuje się zatem najczęściej w tych miejscach, gdzie najbardziej prawdopodobne jest gromadzenie się zaaspirowanej wydzieliny: większość ropni płuc (nawet 85%) lokalizuje się w segmentach górnych dolnego płata płuca prawego, rzadziej w płacie dolnym płuca lewego bądź w obu segmentach płata środkowego płuca prawego.