Wstęp

Wirusy są najczęstszą przyczyną zakażeń układu oddechowego oraz najczęstszym powodem porad lekarskich i absencji chorobowej w szkole i w pracy. Zwykle wywołują łagodne nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, ale mogą też być przyczyną groźnych dla zdrowia i życia epidemii i pandemii. Pandemia grypy, która w latach 1918-1919 objęła Europę, Azję, Afrykę i Amerykę Północną, pochłonęła od 50 do 100 mln ofiar śmiertelnych. Była to jedna z największych pandemii w historii ludzkości, w jej przebiegu zachorowało ok. 500 mln ludzi, co stanowiło wówczas 1/3 populacji świata.

Zdrowotne i społeczne znaczenie chorób wirusowych istotnie wzrosło wraz z rozwojem cywilizacyjnym, a przede wszystkim zwiększeniem gęstości zaludnienia (powstanie wielkich aglomeracji) i przemieszczaniem się ludzi. Pojawiają się nowe odmiany wirusów i nowe groźne choroby. Należy tu wspomnieć o zespole nabytego upośledzenia odporności (AIDS), zespole ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej (SARS), grypie ptasiej i świńskiej. Z pewnością nie są znane wszystkie choroby wirusowe, a należy się spodziewać nowych, głównie wskutek kontaktu ze zwierzętami i coraz większej populacji osób z upośledzoną odpornością.

Wirusy odgrywają też ważną rolę w etiologii innych chorób układu oddechowego: sprzyjają zakażeniom bakteryjnym i mogą wywoływać nadreaktywność oskrzeli. Istnieją również dowody na ich udział w kancerogenezie.

Wirusy towarzyszą ludziom od zarania dziejów. Już w hieroglifach egipskich z 2000 p.n.e. znajdujemy wizerunek mężczyzny po poliomyelitis. Świadomość istnienia wirusów zrodziła się jednak znacznie później. Pierwsze odkrycia prowadzące do identyfikacji czynnika zakaźnego mniejszego od bakterii pochodzą z przełomu XIX i XX wieku.

Słowo „wirus” pochodzi prawdopodobnie z sanskrytu, a po łacinie oznacza jad, truciznę. Początkowo nazywano tak czynniki zakaźne przesączalne przez filtry przeciwbakteryjne, niedające się hodować na sztucznych podłożach, a więc również jady bakteryjne. Z czasem termin „wirusy” zawężono do obecnego znaczenia.

Zakażenie wirusowe – definicje

Zakażenie

Wniknięcie wirusów do organizmu nazywamy zakażeniem. Po wniknięciu do komórki wrażliwej wirus się namnaża, a powstające wirusy potomne zakażają kolejne komórki. W wyniku zakażenia może dojść do czasowego lub trwałego zaburzenia funkcji fizjologicznych komórek, a nawet ich zniszczenia.

Zakażenie nie zawsze prowadzi do choroby. Wirusy, podobnie jak inne patogeny, aby wywołać chorobę, muszą pokonać mechanizmy odporności organizmu. Do czynników, które decydują o zachorowaniu, należą: