Informacje ogólne

Podstawową funkcją układu oddechowego jest zapewnienie wymiany gazowej odpowiedniej do potrzeb metabolicznych organizmu. Adekwatny do wymagań tlenowej przemiany materii efekt wymiany gazowej zależy od niezakłóconej wentylacji i perfuzji płuc oraz dyfuzji gazów przez błonę pęcherzykowo-włośniczkową. Niewydolność oddechowa jest stanem, w którym dochodzi do upośledzenia któregokolwiek z tych procesów. Skutkiem tego jest niewystarczające dostarczanie tlenu do komórek oraz niewystarczająca eliminacja powstającego w nich dwutlenku węgla. Niewydolność oddechowa może mieć charakter ostry – zaburzenia występują wtedy nagle, z przyczyn potencjalnie odwracalnych; zawsze jest to stan zagrożenia życia. Do jej wystąpienia może się przyczynić nie tylko patologia układu oddechowego, ale również zakłócenie pracy innych układów (szczególnie nerwowego) oraz zaburzenia ogólnoustrojowe pierwotnie niezwiązane z układem oddechowym (np. sepsa, zaburzenia czynności nerek). Przebiega więc inaczej niż przewlekła niewydolność oddechowa, w ostrej niewydolności nie dochodzi bowiem do rozwoju mechanizmów przystosowawczych.

Definicja

Ostra niewydolność oddechowa to stan, w którym zaburzenia wymiany gazowej w płucach rozwijają się nagle, stanowią bezpośrednie zagrożenie życia i wymagają natychmiastowego leczenia.

Podstawowym badaniem umożliwiającym rozpoznanie i ocenę nasilenia niewydolności oddechowej jest zatem badanie gazometryczne krwi tętniczej.

Klasyfikacja

Wyróżnia się dwie postaci niewydolności oddechowej (klasyfikacja wg Campbella):

• hipoksemiczną (częściową, typu I) – PaO₂ <60 mmHg i PaCO₂ ≤45 mmHg
• hipoksemiczno-hiperkapniczną (całkowitą, typ II) – PaO₂ <60 mmHg i PaCO₂ >45 mmHg.
  
  

Klasyczny podział ostrej niewydolności oddechowej według Wooda na 4 typy przedstawiono w tabeli 1.

Różnicowanie ostrej i przewlekłej niewydolności oddechowej

W wywiadzie należy uwzględnić czas wystąpienia i szybkość narastania objawów oraz przewlekłe i ostre choroby, które mogą być przyczyną niewydolności oddechowej.

O długotrwałym przebiegu choroby świadczą także nadkrwistość i cechy serca płucnego, wynikające z przewlekłego niedotlenienia organizmu.

W całkowitej niewydolności oddechowej w wyniku szybkiego narastania PaCO₂ dochodzi do rozwoju kwasicy oddechowej skutkującej spadkiem pH <7,35 i objawami hiperkapni. Gdy proces następuje powoli, spadkowi pH przeciwdziałają nerkowe mechanizmy kompensacyjne, a w badaniu gazometrycznym stwierdza się wysokie PaCO₂ i stężenie HCO₃^– przy najczęściej prawidłowym pH.